Wie de hedendaagse politiek in Israël beziet kan niet anders concluderen dat ‘rechts’ al jarenlang domineert. En in een land waar steeds dezelfde namen van tijd tot tijd het premierschap claimen, is Netanyahu the man to beat. Met het vooruitzicht op voortzetting van diens premierschap is het voor velen misschien moeilijk te geloven dat Israël tot ver in de jaren zeventig werd gedomineerd door de socialistische Arbeiderspartij, de enige politieke partij die zelfstandig een meerderheid in de Knesset tot haar beschikking had. Pas in 1977 trad de 18e regering van Israël aan met voor het eerst een rechtse premier: Menachim Begin van Likud.
Voor 1977, maar ook zeker nog daarna, was Israël het beloofde socialistische land. Dat is ook niet verwonderlijk aangezien de zionisten die via de aliyah naar Israël trokken het socialisme aanhingen. Juist het gelijkheidsideaal zal het socialisme zo aantrekkelijk hebben gemaakt voor een vervolgde bevolking. Niet voor niets was Joop den Uyl goed bevriend met Golda Meir en bevond zich op zijn bureau twee foto’s: één van zijn vrouw en de ander van Golda Meir. In het nieuwe boek van Amos Oz (1939) word je teruggevoerd naar de beginjaren van de staat Israël en die typische Israëlische vinding: de kibboets.
Onder Vrienden bestaat uit acht korte verhalen die op zichzelf staan, doch allemaal verbonden zijn. Alle verhalen gaan over inwoners van de fictieve kibboets Jikhat. Zo kom je Tsvi Provizor tegen, een vijfenvijftig jarige vrijgezel die niets liever lijkt te doen dan de meest vreselijke nieuwsberichten te verkondigen aan allen die het willen horen. Niet om ze in een depressie te helpen, maar om de slachtoffers van deze tragedies toch nog een stem te geven. Ook tref je een Nederlander, Maarten van den Berg, gevlucht voor de nazi's naar het beloofde land en sterk voorstander van het Esperanto dat hij ziet als de universele taal om te komen tot een vreedzame wereld. Ook overspel, moeilijke vader-dochter relaties, het gevoel een buitenstaander te zijn en ontluikende verboden liefde passeren de revue. Zo’n kibboets is net de echte wereld.
In alle verhalen figureren enkele van de hoofdpersonen van de andere verhalen of worden kort genoemd. Zo schept Oz een samenhangend beeld van het leven in een kibboets. Daarbij is overigens de echte hoofdrolspeler van het boek de kibboets zelf en niet de diverse personages die Oz voor de lezer geschapen heeft. Hij bereikt dit onder andere door ieder verhaal slechts een momentopname te laten zijn uit het leven van de leden van de kibboets. Wie hoopt acht afgeronde verhalen te lezen, komt bedrogen uit. Elk verhaal kent niet echt een einde en is daarmee een reflectie op het ‘echte’ leven. Wie nog denkt dat wellicht het laatste verhaal alle eindjes aan elkaar zal knopen, moet maar niet met dit boek beginnen.
Door deze opzet is het boek eigenlijk een verhandeling over de kibboets. Iets waar Oz zelf vanuit zijn vroegere leven zeer bekend mee is. Of het leven in de kibboets nou wordt aangeprezen is in the eye of the beholder, maar het beeld dat naar voren komt uit Onder Vrienden is op zijn best een mixed bag. Het is vooral een gedwongen levensstijl waar afwijking toch maar slecht getolereerd wordt. Het blijkt maar weer dat ook een ideale samenleving te maken heeft met dezelfde problemen, verwikkelingen en gebeurtenissen als de rest van de wereld.
De kibboets is één van de meest praktische uitingen van het socialisme en heeft daarom een bijzondere weerklank gevonden bij Europese socialisten. Mij doet het altijd denken aan een scène uit Yes, Minister waar minister Jim Hacker meldt dat zijn dochter Lucy, student aan de socialistische universiteit van Essex, haar volgende vakantie wil doorbrengen in een kibboets en dan droog opmerkt ‘Or I should say, as she’s at the University of Sussex, another kibbutz’. Gelijk Yes, Minister is ook Onder Vrienden geen warme aanbeveling voor de kibboets.
Deze recensie is ook gepubliceerd op Het Goede Leven. Naast mijn eigen FerdiBlog recenseer ik regelmatig o.a. boeken en concerten op Het Goede Leven en geef ik mijn opinie over actuele (cultuur)politiek.
Reacties
Een reactie posten