© Het Nationale Toneel
Het Nationale Toneel:
'Het Stenen Bruidsbed'
Tekst: Harry Mulisch / Vertaling: Tom Kleijn
Bewerking: Stefan Bachmann & Felicitas Zürcher
Decorontwerp: Berhard Hammer / Regie: Johan Doesburg
Jeroen Spitzenberger - Norman Corinth
Tamar van den Dop - Hella Viebahn
Stefan de Walle - Herr Doktor Schneiderhahn
Antoinette Jelgersma - verteller
Johan Doesburg heeft de smaak te pakken. Nadat hij het succesvolle boek De Prooi van Jeroen Smit over de ondergang van ABN Amro bewerkte voor toneel, heeft hij zich nu gestort op Het Stenen Bruidsbed (1959) van Harry Mulisch (1927-2010). En om maar met de deur in huis te vallen: ondanks dat het soms meer een vertelling dan een toneelstuk betreft, is de bewerking, vooral door de sfeer die het oproept, zeker geslaagd te noemen.
Voor toneelgangers die een 'gezellig avondje uit' zoeken is Het Stenen Bruidsbed absoluut de verkeerde keuze. Want de toneelbewerking handhaaft - uiteraard - de naargeestigheid van het boek waarin de Amerikaanse tandarts Norman Corinth (gespeeld door Jeroen Spitzenberger) voor een congres in 1956 terugkeert naar Dresden. Hoewel 'terugkeert' niet bepaald le mot juste is: elf jaar eerder bombardeerde Corinth Dresden als Amerikaanse gevechtspiloot. Een bombardement dat uiteindelijk leidde tot het neerstorten van zijn bommenwerper in Russisch gecontroleerd gebied. Een mislukte poging om de schade aan zijn gelaat te herstellen door de aanwezige Russische artsen dat resulteerde in een litteken op zijn gezicht dat zelfs de Phantom of the Opera nog zou doen terugdeinzen, herinnert hem nog dagelijks aan dit bombardement.
Tijdens zijn bezoek aan het door Communisten gecontroleerde Dresden komt zijn verleden weer angstvallig dichtbij. Gelijk het boek laat de toneelbewerking een wereld zien die zwart noch wit, maar vooral alle tinten grijs is. Corinth worstelt zichtbaar met zijn verleden. Een verleden dat verder gaat dan het bombarderen van Dresden als onderdeel van de oorlog tegen Nazi-Duitsland. Corinth blijkt na de bombardementen ook onschuldige burgers, op de vlucht voor de vlammen en de vernietiging, met de boordmitrailleur te hebben doodgeschoten. Zonder meer een oorlogsmisdaad. Deze daad achtervolgt Corinth die zich graag verlies in drank en vrouwen. In Dresden weet hij dan ook zijn begeleider, Hella Viebahn (Tamar van den Dop), te verleiden. Een liaison waar zij overigens nadien spijt van heeft. Tevens ontmoet hij Herr Doktor Schneiderbahn (Stefan de Walle) die net als Corinth het congres bezoekt, maar woonachtig is in West-Duitsland. Deze Schneiderbahn laat veel over zijn achtergrond in het midden en lijkt Corinth (en anderen) bewust op het verkeerde been te willen zetten.
Het 'geluk' lijkt Corinth toe te lachen wanneer Schneiderbahn lijkt te impliceren dat hij fout was in de oorlog door zijn activiteiten bij een concentratiekamp. Voor Corinth is dit een uitkomst: iedereen is fout geweest en als iedereen fout is, kan niemand echt fout zijn. Dit onder het motto van 'gedeelde schuld is halve schuld'. Uiteindelijk blijkt echter dat deze Schneiderbahn juist een heroïsche rol heeft gespeeld wat leidt tot een nervous breakdown bij Corinth en daarmee het onbestemde einde van de toneelvoorstelling.
Het knappe aan deze toneelbewerking is dat zowel het decor (een schuinaflopend houten vloer op een berg schedels die gaandeweg de voorstelling steeds zichtbaarder wordt), de muziek en de acteerprestaties bijdragen aan een unheimische sfeer die zo passend is bij het verhaal en met name de symboliek van het verhaal: de strijd tussen Goed en Kwaad die nimmer echt een duidelijke winnaar oplevert in onze grijze wereld. Daarbij helpt ook erg de gimmick van Doesburg om de 'Zang' uit het boek van Mulisch te verbeelden door Corinth en zijn bemanning als een spookachtige declamatie van hun bombardement op Dresden. Jeroen Spitzenberger, Stefan de Walle en Tamar van den Dop leven zich goed in hun personages in. Overigens ook een warm woord voor de prachtige dictie en vertelkracht van Antoinette Jelgersma als de verteller (Puck in Midzomernachtdroom).
Overigens geeft het feit dat er sprake is van een verteller wel meteen een manco van de bewerking aan: bij tijd en wijle lijkt er toch meer sprake van een echte vertelling c.q. gesproken boek dan echt toneel. Ondergetekende heeft zich daaraan niet gestoord, maar het kan voor sommige bezoekers zeker enige verveling opleveren. Daarbij echter nog steeds de constatering dat Doesburg's bewerking van de vertaling van een eerdere toneelbewerking, Das Steinerne Brautbett van Stefan Bachmann, zonder meer geslaagd is en voor liefhebbers van sfeervol toneel en het werk van Harry Mulisch een aanrader is.
'Het Stenen Bruidsbed' wordt tot en met 15 juni opgevoerd door Het Nationale Toneel in de Koninklijke Schouwbug te Den Haag. Tot en met november toert de voorstelling door Nederland om op 7 t/m 9 november te eindigen in de Koninklijke Schouwburg. Meer info via de speellijst en de teaser.
Reacties
Een reactie posten