'11.22.63' van Stephen King

Stephen King is één van de bekendste en bestverkochte populaire schrijvers van de wereld. Je moet onder een steen hebben geleefd, wil je niet in aanraking zijn gekomen met zijn verhalen die de basis vormen voor een onnoemlijk aantal films en televisieseries. Van filmklassiekers The Shining en The Shawshank Redemption tot The Green Mile en Carrie, maar ook tot minder geslaagde (doch niet minder spannende dan wel vermakelijke) bewerkingen als Christine, Silver Bullet, The Langoliers en de serie waar deze recensent op jonge leeftijd veel nachtmerries door heeft gekregen en een hekel aan clowns heeft overgehouden: It. En toch moet ik toegeven dat ik tot 11.22.63 nog nooit één letter van één van zijn vele, vele boeken had gelezen. 

Snob

Wellicht heeft de snob in mij het tegengehouden onder het motto 'als zoveel mensen het goed vinden, kan het niet goed zijn'. Een sentiment dat velen hebben met bijvoorbeeld schrijvers zoals Dan Brown en Michael Crichton, terwijl ik Dan Brown met veel plezier lees (en zojuist begonnen ben in Jurassic Park). Na goede recensies gelezen te hebben van Stephen King's (toen) nieuwste boek 22.11.63 heb ik de sprong gewaagd en de Engelstalige versie gekocht - die daarom de Angelsaksische datering volgt en 11.22.63 heet in plaats van 22.11.63 - om deze vervolgens bijna twee jaar ongelezen in de boekenkast te laten wegstoffen.

Het bloed kroop blijkbaar toch waar het niet gaan kon dus toen ik mijn boekenkast aan het afspeuren was naar een nieuw te lezen boek pakte ik - met enige scepsis dat zeker! - toch eindelijk een boek van Stephen King. En laat één ding volstrekt helder zijn: na het lezen van 740 pagina's kan ik niet anders concluderen dat ik Stephen King (en daarmee mezelf) te kort heb gedaan, want 11.22.63 is een fascinerend boek waarmee Stephen King laat zien dat hij na zoveel geschreven boeken nog altijd iets origineels heeft te zeggen.

'Waar was jij toen...'

Tweeëntwintig november 1963 is net zoals 11 september 2001 een datum die in het collectieve geheugen gebrand is. Tot die fatale elfde september was de vraag 'waar was jij toen...' slechts voorbehouden voor het moment dat schutter Lee Harvey Oswald vanaf de zesde verdieping van de Texas School Book Depository de 35e president van de Verenigde Staten, John F. Kennedy, fataal zou verwonden. Ook agent J.D. Tippit zou slachtoffer worden van Oswald terwijl de Democratische gouverneur van Texas (later minister van Financiën onder Richard Nixon) John Connally zwaargewond zou raken. Vele boeken zijn over deze politieke moord geschreven en het simpele feit dat een nietsnut zoals Oswald de Amerikaanse president en daarmee machtigste man op aarde kon doden, is voer voor een eindeloze reeks complottheorieën. 

Stephen King nestelt zich met zijn 11.22.63 in een druk veld, maar kiest volledig zijn eigen weg. Want zijn boek over de moord op Kennedy gaat eigenlijk helemaal niet over Kennedy, maar over een leraar Engels uit Maine Jake Epping die door een terminaal zieke kennis Al Templeton wordt gewezen op het bestaan van een soort wormhole in Templeton's restaurant en daarmee de mogelijkheid om van 2011 naar 9 september 1958 te reizen. Het vreemde aan deze toegangspoort tot het verleden is dat hoe lang je ook in het verleden ronddoolt, bij terugkomst ben je slechts twee minuten weggeweest, hoewel de eigen biologische klok gewoon doortikt. Lang heeft Templeton deze poort gebruikt voor zijn eigen (beperkte) gewin tot hij beseft dat het mogelijk is om levens te veranderen. Er is echter een catch: zaken die in 1958 worden veranderd, klinken door in 2011. Maar wanneer de poort naar het verleden opnieuw wordt genomen, sta je wederom in het Maine van 9 september 1958 en gaat alles weer in de reset.

Al had zich voorgenomen met alle kennis in heden en verleden opgedaan te leven in het verleden en de moord op Kennedy te verijdelen. Door zijn ziekte is dat niet meer mogelijk en vraagt hij Jake om het stokje over te nemen. Het mag niet als een verrassing komen dat Jake dit uiteindelijk ook doet en daarbij ook test of de toekomst inderdaad veranderd kan worden.

Tijdsbeeld

Het mooie aan dit boek is dat het aspect van het tijdreizen, maar ook de moord op Kennedy veel minder dominant is dan je zou denken. Het gaan veel meer over de bevreemding die George Amberson (zoals Jake in het verleden heet) doorstaat, een tijdsbeeld van eind jaren vijftig en begin jaren zestig en over de verschillen tussen toen en nu, maar ook over zijn leven in het verleden. Een leven dat hem voert langs diverse steden, maar steeds dichter bij Dallas brengt. Een Dallas dat overigens in de jaren vijftig en zestig een veel naargeestigere stad was dan de bruisende metropool die het nu is. In het dorpje Jodie nabij Dallas raakt hij verliefd op bibliothecaresse Sadie, maar is hij ook gedwongen een dubbelleven te leiden waarbij hij zeker wil weten dat Lee Harvey Oswald daadwerkelijk een lone gunman is zodat hij zeker weet dat met de voortijdige dood van Oswald Kennedy zal leven. En daarmee de conclusie trekt dat de wereld beter af is wanneer Kennedy blijft leven. 

Door deze verscheidenheid is het boek een feest om te lezen en het aparte is dat King het voor elkaar krijgt om in de jolijt van het verleden ook de dreiging van de aankomende toekomst manifest te maken. Het verloop van het boek blijft daarom onvoorspelbaar en de vraag of Oswald alleen handelde, de moord op Kennedy voorkomen kan worden en welke gevolgen dit heeft voor de toekomst, kan alleen maar beantwoord worden door het boek zelf te lezen. In het nawoord geeft King zijn duidelijke mening over een al dan niet bestaand complot alsmede zijn visie op de ontwikkeling van de V.S. in het algemeen en Dallas in het bijzonder.

Voor mij staat in ieder geval één ding als een paal boven water: het heeft veel te lang geduurd voordat ik voor het eerst een boek van Stephen King heb gelezen. Die fout maak ik niet nog een keer. 

Voor wie overigens ooit eens een bezoek brengt aan Dallas kan het uitmuntende The Sixth Floor Museum van harte aanbevolen worden. Een indrukwekkende rondleiding (via uitstekende audioguide) valt de bezoeker ten deel. Zoals ze in de V.S. zeggen: 'highly recommended!'.