Jung Chang schrijft met De
Keizerin een zeer
lezenswaardige biografie van keizerin-weduwe Cixi en verhult haar sympathie
voor ‘De Oude Boeddha’ niet.
Gezien het toenemende belang van
opkomende wereldmacht China is het niet vreemd dat de interesse in de Chinese
geschiedenis – gelijk de fascinatie voor de geschiedenis van de huidige
hegemoon de Verenigde Staten – toeneemt. Jung Chang (1952) is hier een exponent
van en dit wordt ondersteund door het verkoopsucces van haar familieautobiografie
Wilde Zwanen, drie dochters van China
en haar controversiële (lees: zeer negatieve) biografie Mao, het onbekende verhaal geschreven met haar man de Britse
historicus Jon Halliday. Nu heeft Chang zich geworpen op het levensverhaal van
keizerin-weduwe Cixi (ook bekend als Tsu Hsi), een vrouw waar haar bewondering
evident voor is.
Vooroordelen
Bijna veertig jaar domineerde Cixi
(1835-1908) het Chinese Keizerrijk tijdens de Qing-dynastie. Een niet geringe
prestatie voor een ieder, maar toch zeker voor een vrouw. Toch is relatief
weinig bekend over Cixi in de Westerse wereld op enkele (negatieve) vooroordelen
na naar aanleiding van de Bokseropstand (1899-1901) en de beschrijving in de
geschiedenisboeken ervan. En natuurlijk wordt het beeld van Cixi gevormd door Bernardo
Bertolucci’s magistrale The Last Emperor (1987)
over de laatste keizer van China Puyi die op driejarige leeftijd door Cixi werd
uitgeroepen tot de (laatste) heerser van het in elkaar stortende Chinese
keizerrijk.
Voordat de Qing-dynastie ten val
zou komen was Cixi aan de macht. Haar tocht naar het centrum van de macht
verliep via het zijn van de bijvrouw van keizer Xianfeng (1831-1861). In die
rol kreeg zij de enige zoon van Xianfeng en bij het opvolgen van diens vader
als keizer Tongzhi (1856-1875) kwam de feitelijke macht in haar handen. Een
macht die ze ruim veertig jaar zou uitoefenen als regent voor keizer Tongzhi en
na diens dood via haar neefje keizer Guangxu (1871-1908). Ze zorgde ervoor dat
Guangxu haar niet overleefde waardoor ze tot op het laatste moment de macht in
handen hield en het einde van de dynastie voorzag.
Chinese girl power
Jung Chang positioneert Cixi
overduidelijk als het voorbeeld van girl
power in China en de drijvende kracht achter de modernisering van China
waardoor Cixi “het middeleeuwse China de moderne tijd in leidde”. Een
modernisering die zich met name in de laatste jaren van haar bewind voltrok.
Chang vertelt het verhaal van Cixi vol verve en heeft daarmee een zeer leesbare
biografie geschreven waarbij ook de context van Cixi’s bewind duidelijk wordt.
Een context van een China dat ook hoognodig moest moderniseren omdat zij geen
partij was voor de Westerse mogendheden (met name Rusland, Frankrijk, Duitsland
en het Verenigd Koninkrijk) terwijl het opkomende Japan een steeds groter
gevaar voor China vormde. De Opiumoorlogen en de Bokseropstand maakte duidelijk
dat China niet bestand was tegen de moderne tijd. In de ogen van Chang
moderniseerde Cixi China met behoud van de eeuwenoude Chinese tradities en
leidde China door deze moeilijke tijd en stelt zij dat Cixi in de geschiedenisboeken
niet fair behandeld is: “Ze werd ofwel gezien als tiranniek en wreed of
hopeloos incompetent, of allebei”.
Na het lezen van Chang’s
strijdbare verdediging van Cixi en de vergelijking met de tirannie van het
communisme die na Cixi (en de nationalisten onder Chiang Kai-shek) plaats vond,
kan moeilijk anders geconcludeerd worden dat Cixi inderdaad tekort is gedaan. Daarentegen
is het natuurlijk wel de vraag of de weergave van Cixi’s leven en daden door
Chang niet ietwat te rooskleurig zijn. Gek genoeg stoort dit bij het lezen van
deze ‘hagiografie’ geen moment. Voor allen die meer willen weten over de
fascinerende geschiedenis van het Chinese Keizerrijk in het algemeen en de
formidabele Cixi in het bijzonder is dit boek zonder meer een aanrader.
‘De Keizerin’ van Jung Chang is oorspronkelijk in het Engels uitgegeven
als ‘The Empress Dowager Cixi: The Concubine Who Launched Modern China’ en in
het Nederlands vertaald door Bart Gravendaal en Maarten van der Werf voor
Meulenhoff Boekerij. Bestellen kan hier.
Reacties
Een reactie posten