Een Maaltijd in Winter van Hubert Mingarelli maakt de waanzin van oorlog begrijpelijk en tegelijkertijd volstrekt
afstotend.
Boeken over de waanzin van oorlog
in het algemeen en de Tweede Wereldoorlog in het bijzonder zijn in de
(wereld)literatuur stevig vertegenwoordigd, dus moet je van goeden huize komen
om nog wat aan het genre toe te kunnen voegen. De Franse schrijver Hubert
Mingarelli (1956) slaagt hier met zijn sterke novelle Een Maaltijd in Winter glansrijk in.
Oorlog zonder opsmuk
Mingarelli vertelt in net geen 160
pagina’s het verhaal van drie Duitse soldaten wiens legereenheid is
gestationeerd in de bossen van het bezette Polen. De soldaten Bauer, Emmerich
en de naamloze verteller hebben steeds meer moeite met het fusilleren van Joden
en andere vijanden van het Derde Rijk. Om deze “taak” te ontlopen melden zij
zich voor een andere klus: het verkennen van de bossen en schuilhoudende Joden
op te pakken.
In een zeer directe en intense
schrijfstijl wordt de zoektocht van de drie Duitse soldaten gevolgd terwijl zij
door de kou dolen op zoek naar Joden die zich in de bossen ophouden. Een missie
waar ze in moeten slagen, want terug komen zonder een gevangene is een no go en betekent hoogstwaarschijnlijk
dat een volgend verzoek tot een zoektocht wordt afgewezen. Sterker nog: daar
waar voorheen Joden meteen gedood mochten worden, moeten ze nu juist gevangen
worden om aan te tonen dat ze daadwerkelijk hun taak volbracht hebben, want
slechts het verhaal dat een Jood gedood is, is niet afdoende. Dit ongekende
cynisme komt – juist ook door de afgemeten schrijfstijl – extra hard aan.
Goed, slecht of grijs?
De zoektocht van de drie soldaten
leidt uiteindelijk tot de gevangenneming van een Jood, maar tevens de zucht
naar een warme schuilplaats waar ze hun (schaarse) proviand kunnen opwarmen.
Een verlaten huis midden in de bossen biedt uitkomst en leidt tevens tot een
ontmoeting met een Poolse boer waarbij de minachting voor Polen in het algemeen
bij met name de soldaat Bauer evident is. Desalniettemin wordt de Pool
“genodigd” voor het diner omdat hij met zijn appelbrandewijn een mooie
toevoeging op het pruttelende diner is. Uiteindelijk mag zelf de Joodse
gevangene aan te schuiven, maar dit lijkt vooral uit het benadrukken van de
minachting voor de Pool.
Door deze onverwachte gezamenlijke
maaltijd worden de drie Duitse soldaten geconfronteerd met de waanzin van
oorlog en het dilemma hoe je iemand kunt doden met wie je samen hebt gegeten.
Daarbij worden de soldaten geconfronteerd met het feit dat ze al tijden van
huis weg zijn en hun familie hebben moeten achterlaten. Het knappe van
Mingarelli is dat hij dit dilemma tot de laatste pagina uitwerkt en dan pas uit
de doeken doet hoe de soldaten kiezen. Daarbij is het opvallend dat de
overwegingen van de soldaten in beginsel als menselijk overkomen, maar hoe
langer je er over nadenkt juist vervult lijken van een eigenbelang waarbij de
gevolgen van de oorlogsdaden voor hun gevangenen en toevallige passanten minder
van belang voor hen lijken. Daarmee zijn deze soldaten goed noch slecht, maar
vooral heel grijs waarbij stevige tinten zwart de kop op steken.
Met Een Maaltijd in de Winter heeft Mingarelli een beklemmend moreel
dilemma geschreven dat na de het lezen van de laatste pagina door de directe en
toegankelijke schrijfstijl beklijft.
‘Een Maaltijd in de Winter’ van Hubert Mingarelli is op 20 februari
2014 door Meulenhoff uitgebracht en kan je hier bestellen. De (uitstekende!) vertaling van deze van
oorsprong Franse roman is van Reintje Ghoos en Jan Pieter van der Sterre.
Deze recensie is ook gepubliceerd op Het Goede Leven, het culturele katern van De Dagelijkse Standaard. Naast mijn eigen FerdiBlog recenseer ik regelmatig o.a. boeken en concerten op Het Goede Leven en geef ik mijn opinie over actuele cultuurpolitiek.
Reacties
Een reactie posten