© Anne Dokter / Koninklijk Concertgebouworkest
Bach: Matthäus-Passion
Maximilian Schmitt, tenor (Evangelist)
Thomas E. Bauer, bas (Christus)
Carolyn Sampson, sopraan
Damien Guillon, countertenor
Benjamin Hulett, tenor
Peter Kooij, bas
Collegium Vocale Gent, Nationaal Jongenskoor
Philippe Herreweghe, Koninklijk Concertgebouworkest
Het Concertgebouw, Amsterdam
Herreweghe brengt de Matthäus-Passion van Bach zoals deze
hoort: een doorvoelde en prachtige uitvoering die staat den dienste van de
muziek en de beleving van dit meesterwerk van Bach.
"Artificieel". Zo betitelde de Vlaamse dirigent en
Bach-specialist Philippe Herreweghe het niet klappen na een niet-kerkelijke
uitvoering van de Matthaus-Passion. Een mooie vraag tijdens een speciale editie
van De Wereld Draait Door van afgelopen donderdag die volledig in het teken
stond van de het meesterwerk van Bach: de Matthaus-Passion. In de ogen van
Herreweghe staan het gewijde karakter van de muziek en het feit dat de Matthäus
gaat over de lijdensweg van Jezus Christus los van de artistieke kwaliteit van
het werk. Zelf vind ik het overigens altijd wat ongemakkelijk om na een
uitvoering van de Matthäus te klappen, maar Herreweghe heeft me overtuigd en
zijn uitvoering met het Koninklijk Concertgebouworkest en zijn eigen koor, het
Collegium Vocale Gent, stond zo ten dienste van de beleving van Bach dat de
uitvoerenden zonder meer beloond mochten worden met een groots applaus.
Bach-traditie
De uitgebreide Bach-traditie die Nederland kent, hoeft
eigenlijk niet meer toegelicht te worden. Geen land ter wereld die in de
aanloop naar Pasen zo opgaat in het meesterwerk van Johann Sebastian Bach
(1685-1750) als Nederland. Een traditie de inmiddels ook de minder bekende
Johannes-Passion omvat. De publieke omroep in het algemeen, maar De Wereld
Draait Door in het bijzonder zijn dan ook te prijzen dat ze een dergelijke
traditie 'prime time' onder de aandacht brengen. Gelijk de viering van het
125-jarig bestaan van het KCO was nu ook weer (een deel van) het orkest in de
studio aanwezig om onder leiding van Philippe Herreweghe delen van de
Matthäus-Passion te spelen. Dit alles met commentaar van tafelgasten Paul
Witteman die als kenner van klassieke muziek nimmer een slecht figuur slaat en
de heerlijk dolenthousiaste Jan Willem de Vriend die op aanstekelijke wijze over
de (en zijn!) Passie vertelt. En natuurlijk is het dan ook aardig om te horen
van vaste bezoekers van de Matthäus-Passion waaronder de onvermijdelijke Sywert
van Lienden, die veel is maar niet exemplarisch voor zijn leeftijdgenoten.
Fascinatie
 |
| Philippe Herreweghe en het KCO tijdens een repetitie |
Terecht werd door Herreweghe, Witteman en De Vriend
geconstateerd dat de muziek van Bach zo rijk is dat je er over door kunt
blijven praten en naar kunt blijven luisteren. Een van de hoofdredenen voor de
blijvende fascinatie voor het werk van Bach in het algemeen en die voor de
Matthäus in het bijzonder. Ook de uitvoeringspraktijk van de Matthäus is
bijzonder rijk. Daar waar de toen slechts twintigjarige Felix
Mendelssohn-Bartholdy verantwoordelijk is voor de herontdekking van de
Matthäus, daar is Willem Mengelberg hoofdverantwoordelijk voor de start van de
Bach-traditie in Nederland. Maar zoals uit de DWDD al bleek, is zijn
uitvoeringspraktijk tegenwoordig allesbehalve gangbaar. De Mengelberg-tempi
zijn intens traag waardoor hij er voor koos om grote delen van de Matthäus te
schrappen. Een gewoonte overigens overgenomen van Mendelssohn. Wie opnames van
Mengelberg, maar ook die van bijvoorbeeld Karl Richter en Otto Klemperer, nu
luistert zal dat met verwondering doen. De huidige vlottere, kleinschaligere en
transparantere uitvoeringspraktijk staat mijlenver af van de grootsheid (en ja
soms pompeuze) uitvoering van vroeger. Onder aanvoering van Nikolaus
Harnoncourt is deze nieuwe uitvoeringspraktijk de norm geworden. Een praktijk
waar Sir John Eliot Gardiner, die recent nog een zeer aanbevelenswaardig boek
heeft geschreven over Bach dat net in het Nederlands is vertaald, en Philippe
Herreweghe exemplarische exponenten van zijn.
Ten dienste van Bach
Juist deze uitvoeringspraktijk werd in optima forma gebracht
door Philippe Herreweghe en zijn muzikale krachten die het Concertgebouw in
opperste concentratie deden luisteren en genieten van de Matthäus. Het was
duidelijk dat Herreweghe een diepe connectie heeft met het KCO en dat zijn
eigen fantastische koor Collegium Vocale Gent een naadloze droomcombinatie
opleverde met het Amsterdamse orkest. Dit ook nog eens met de toevoeging van
het Nationaal Jongenskoor dat bij de openingskoraal een prachtige bijdrage
leverde die terecht na afloop van het eerste deel door het publiek en
Herreweghe met grote waardering werd beloond. Herreweghe zorgde dat in zijn
kielzog uitstekende solisten hun blijde intrede in het Concertgebouw maakten.
Alle solisten maakten indruk, maar stralend hoogtepunt was toch wel sopraan
Carolyn Sampson die vorig jaar nog de Matthäus van het Rotterdams
Philharmonisch Orkest opluisterde en ik eerder ook al hoorde in Purcell's Dido& Aeneas en Bach's Weihnachts-Oratorium. Ook Maximilian Schmitt als
evangelist en Thomas E. Bauer als Christus maakten een krachtige en sublieme
indruk. Wonderlijk was Damien Guillon als countertenor. Zelden zo'n passende en
mooie stem gehoord voor deze rol, maar zijn connectie met de muziek was niet
altijd optimaal. Iets wat met name in de eerste aria voor de countertenor 'Buss
und Reu' nogal opvallend was. Een kleine kanttekening overigens bij een
gedragen, maar vooral doorvoelde uitvoering van de Matthäus. In alles kon
gemerkt worden dat Herreweghe de beleving van Bach volledig in zijn greep
heeft. Precies op de goede momenten benadrukte Herreweghe de intensiteit om
juist op andere momenten meer contemplatief te werk te gaan. Zo zorgde hij voor
een weergaloze en door het hele Concertgebouw gevoelde gewijde stilte op het
moment dat Christus sterft ("Aber Jesus schriee abermal laut, und
verscheid"). Een Matthäus volledig ten dienste van de beleving van dit
weergaloze meestwerk van Bach.
Kijk hier de speciale editie van 'De Wereld Draait Door' over de Matthäus-Passion met het Koninklijk Concertgebouworkest en Philippe Herreweghe:
Het Koninklijk Concertgebouworkest voert om het jaar de Matthäus-Passion uit. Ditmaal onder leiding van Philippe Herreweghe op 11 en 13 april 2014. Deze recensie is op basis van de uitvoering van 11 april 2014.
Reacties
Een reactie posten