Hoe bekend het verhaal over wraak ook moge zijn, laat niemand dit weerhouden zich te verliezen in het magistrale en rijke De Graaf van Montecristo van Alexandre Dumas.
De Graaf van Montecristo is typisch zo'n literaire klassieker waarvan het kernverhaal universeel bekend is. Je moet - in de Westerse wereld althans - echt onder een steen hebben geleefd om enige kennis over dit verhaal over wraak te ontberen. Niet voor niets is dit verhaal van Alexandre Dumas (1802-1870) al vele malen verfilmd als televisieserie of film en daarmee onderdeel geworden van het collectieve geheugen. Van de BBC-serie uit de jaren zestig tot de miniserie met Richard Chamberlain uit 1975 en de Franse TV-versie met Gérard Depardieu uit 1998 en de bijna als een ouderwetse avonturenfilm opgezette filmversie uit 2002 met Jim Caviezel en Guy Pearce: de roman van Dumas heeft nog weinig aan verbeeldingskracht verloren. Toch zal het boek zelf in veel mindere mate bekend zijn. Niet alleen omdat overmatige bekendheid soms het daadwerkelijk lezen van het origineel tegenhoudt, maar ook omdat een integrale Nederlandse vertaling pas sinds 2010 verkrijgbaar is.
Een feuilleton
In de nadagen van "Burgerkoning" Louis-Philippe schreef Dumas (samen met schaduwschrijver Auguste Maquet) Le Comte de Monte-Cristo als een toen gebruikelijke en zeer populaire feuilleton-roman die tussen 1844 en 1846 verscheen bij Le Journal des Débats. Daarna is het boek integraal verschenen en in talloze vertalingen de wereld rondgegaan. Gek genoeg is de vertaling van Jan H. Mysjkin, in 2010 uitgegeven door L.J. Veen Klassiek, de eerste integrale vertaling in het Nederlands. Niet dat voorheen geen Nederlandse vertaling bestond, maar deze liet - in het beste geval - enkele honderden pagina's weg en soms wel meer. Met bijna 1.200 pagina's en een uitstekende vertaling waarbij ook enkele (chronologische) fouten van Dumas ongedaan zijn gemaakt, wordt recht gedaan aan het epos van Dumas. Daarmee wordt het verhaal over de wraak van zeeman Edmond Dantès op het viermanschap van Mondego, Danglars, Villefort en Caderousse dat zijn leven heeft geruïneerd in volle glorie verteld. Want hoewel het vooruitzicht van 1.200 pagina's menig lezer zou kunnen weerhouden, vliegen ze voorbij in een episch verhaal over liefde, wraak en vergiffenis in het revolutionaire Frankrijk dat laveert tussen het ancien regime en de terugkeer van Napoleon en zich vooral afspeelt in Marseille, Rome en Parijs.
De wraak van Edmond Dantès
Want De Graaf van Montecristo is meer dan het verhaal van Edmond Dantès die door toedoen van het eerder genoemde viermanschap tot levenslang is veroordeeld en zijn leven moet slijten op het gevreesde gevangeniseiland Château d'If nabij Marseille waar ontsnapping onmogelijk is. Een leven zonder zijn geliefde Mercedes en zijn vader en zonder hoop op en toekomst. In deze gevangenis treft Edmond abbé Faria die via een ondergrondse gang te graven hoopt te ontsnappen, maar uiteindelijk bij Edmond uitkomt en vriendschap met hem sluit. Faria - als echte uomo universale - onderwijst Edmond in alle kennis die hij tot zijn beschikking heeft en samen deduceren zij wie verantwoordelijk zijn voor het lot van Edmond die daarop wraak zweert op het viermanschap. Tegelijkertijd zetten ze gezamenlijk de poging tot ontsnappen voort, maar ouderdom en ziekte maken voor Faria een einde aan dat voornemen en laat hem sterven in het gehate Château d'If. Voor hij zijn laatste adem uitblaast, vertelt hij Edmond het geheim van het enorme vermogen van kardinaal Spada dat verborgen is op het kleine rotseiland Montecristo voor de kust van Marseille. De dood van Faria geeft Edmond de gelegenheid om te ontsnappen, terwijl de rijkdom en kennis die Faria hem nalaat Edmond in staat stelt zich opnieuw uit te vinden als de Graaf van Montecristo en zo zijn wraak te plannen en uit te voeren op Mondego, Danglars, Villefort en Caderousse. Het boek sluit af met het motto 'Wacht en hoop!', een motto dat Edmond Dantès volledig tot het zijne heeft gemaakt op zijn weg naar wraak en rechtvaardigheid.
Een geschiedenis van Frankrijk
Het verhaal van Edmond Dantès is nauw verbonden met de geschiedenis van Frankrijk. Dumas is in het verhaal een actieve verteller die geregeld van zich laat horen en meldt dat hij het verhaal schrijft onder de regering van Louis-Philippe. In de 18e en 19e eeuw laveert Frankrijk continu tussen revolutie en restauratie en die achtergrond is bepalend voor De Graaf van Montecristo. Want Edmond wordt door het viermanschap in beschuldiging gesteld een agent te zijn van Napoleon. Napoleon die verbannen is naar Elba en - naar later zou blijken - spoedig zou terugkeren om uiteindelijk zijn Waterloo te vinden en de weg vrij te maken voor een restauratie van het ancien regime dat uiteindelijk weer zou overgaan in de regering van "Burgerkoning" Louis-Philippe (en na het uitkomen van het boek weer zou overgaan in een republiek waar een neef van Napoleon president van zou worden en later keizer Napoleon III). Tegelijkertijd is het ook een beschrijving van de Franse maatschappij en de omgangsvormen binnen en tussen de diverse klassen. Dumas heeft daarmee een verhaal geschreven dat zo rijk is aan detail en (historische) zeggingskracht, maar ook avontuur dat iedere bladzijde een genot is om te lezen.
Hoe (over)bekend het verhaal van De Graaf van Montecristo ook moge zijn, het is slechts een afspiegeling van de daadwerkelijke avonturenroman van Alexandre Dumas die zonder twijfel één van de hoogtepunten uit de geschiedenis van de literatuur is en nog altijd een groot genot om te lezen.
'Le Comte de Monte-Cristo' in de vertaling van Jan H. Mysjkin en in 2010 door L.J. Veen Klassiek als 'De Graaf van Monte-Cristo' uitgegeven. De prachtige hardcover-editie is niet meer verkrijgbaar, maar in december 2012 is de paperback-versie bij L.J. Veen verschenen. Bestellen kan hier. Deze recensie is op basis van de hardcover-versie.
Reacties
Een reactie posten