Schönberg: Begleitmusik zu einer Lichtspielszene
Korngold: Vioolconcert
Mahler: Symfonie Nr. 1
Simone Lamsma (viool)
Marc Albrecht, Nederlands Philharmonisch Orkest
Concertgebouw, Amsterdam
Marc Albrecht laat - als vanouds - het Nederlands Philharmonisch Orkest stralen in "filmische" werken van drie componisten rond het kantelpunt van de klassieke muziek. Niet in de laatste plaats door de virtuositeit van violiste Simone Lamsma. Nu ook met de handige en inzichtelijke Wolfgang-app.
Voor de seizoensafsluiting van het Nederlands Philharmonisch Orkest kiest chef-dirigent Marc Albrecht (1964) voor het thema "Filmmuziek". Een in de klassieke muziek nogal uitgekauwd thema dat vooral gekozen lijkt te worden om klassieke muziek meer toegankelijk te maken. Gelukkig kiest Albrecht daarbij juist voor die muziek die het zonder film moet doen en compleet afhankelijk is van de fantasie van de luisteraar. Want Begleitsmusik zu einer Lichtspielszene van Arnold Schönberg (1874-1951) is filmmuziek zonder film en diens poging om het medium film een plek in zijn werk te geven. Een kort stuk dat met de tussentitels Drohende Gefahr, Angst en Katastrophe al het nodige weggeeft. Overigens daarbij uitgaande van zijn twaalftoonsmuziek waardoor deze atonale verinnerlijking van de opkomst van de film dit toch zeker een geval apart maken. Daartegenover stelt Albrecht het Vioolconcert van Erich Wolfgang Korngold (1897-1957). Dit voormalige muzikale wonderkind moest Wenen ontvluchten voor de oprukkende Nazi's en verruilde niet alleen zijn vaderland voor The Land of the Free maar ook zijn muziek. Want waar hij in Europa een exponent was van de (nadagen van de) Romantiek stortte hij zich in de Verenigde Staten op de filmmuziek en de volvette Technicolor-klanken. Het einde van het Derde Rijk betekende Korngold's terugkeer naar zijn thuisland én de terugkeer naar de Romantiek met als één van de meeste bekende exponenten zijn in 1945 geschreven Vioolconcert. Zijn Hollywood-leerschool klinkt door in dit heerlijke en meteen aansprekende werk. Maar Korngold marcheerde hopeloos achter de ontwikkelingen aan. Het modernisme had de Romantiek afgelost en één van de meest snerende (doch wel erg goed gevonden) commentaren op zijn Vioolconcert - "More corn than gold" - markeerde zijn feitelijke verbanning uit de wereld van de serieuze muziek. Binnen deze twee uitersten bevindt zich de Eerste Symfonie van Gustav Mahler (1860-1911). Een symfonie met een duidelijk programma dat Mahler overigens al snel wegstreepte om de fantasie van de luisteraar alle ruimte geven. Toch trekt juist door deze muziek een film in je hoofd voorbij. Tegelijkertijd bevindt het werk van Mahler zich op het kantelpunt tussen de Romantiek (Korngold) en het modernisme (Schönberg). Daarom is het fijne programma van Albrecht en zijn orkest vooral een muzikale reis langs dit kantelpunt waar je de filmconnectie als extraatje bijgeleverd krijgt.
Korngold als Strauss, Mahler als Mahler
Een reis die zonder meer geslaagd is, want met de talentvolle Simone Lamsma, zet Albrecht een heerlijke uitvoering van Korngold's Vioolconcert neer. De virtuositeit van Lamsma straalde ervan af terwijl de uitvoering door Albrecht zich liet kenmerken door een aanpak waardoor Korngold klonk als die andere laatste vertegenwoordiger van de Romantiek: Richard Strauss. Geen verrassing aangezien Albrecht - in zijn andere functie als chef van de Nationale Opera - grote successen viert met zijn interpretaties van de opera's van Richard Strauss. En ook zijn interpretatie van de Eerste Symfonie van Mahler is zonder meer succesvol. Albrecht weet zijn orkest op te stuwen om recht te doen aan Mahler's eerste trede op het symfonische pad. Dat dit succesvol is, is meteen duidelijk wanneer na het spetterende slot van het eerste deel - Langsam, scheppend - Immer sehr gemächlich - het publiek - net als overigens na het eerste deel van Korngold's Vioolconcert - al applaus uitbreekt. Albrecht tekent voor een doorleefde uitvoering van deze symfonie en weet goed toe te werken naar een fijn hoogtepunt in het laatste deel van het werk. Er wordt daarbij in het algemeen goed gemusiceerd door de musici van het Nederlands Philharmonisch Orkest waarbij een aantal foutjes en onzuiverheden graag over het hoofd worden gezien. In dat opzicht kan deze uitvoering meer dan in schaduw staan van de uitvoering van dezelfde symfonie enkele dagen geleden uitgevoerd door de Berliner Philharmoniker door Gustavo Dudamel. Al komt de uitvoering door het Nederlands Philharmonisch Orkest in vergelijking dan toch raffinement en een sense of urgency tekort. Maar dat is dan ook het verschil met de absolute mondiale top wat juist de kwaliteit van het Nederlandse orkest onderstreept.
De Wolfgang-app
Wat ook de kwaliteit van dit orkest onderstreept is de continu queeste naar het dichterbij brengen van de muziek bij het publiek. Niet alleen door voorafgaand aan een concert muzikale cafés te organiseren, maar ook "ontmoetingen" te organiseren tussen de musici en het publiek. Bij dit concert werd tevens een pilot uitgevoerd met de Wolfgang-app. Deze app geeft tijdens het concert - in stijlvol zwart met gedimde letters zodat er geen overlast is voor overige bezoekers - realtime informatie over het stuk dat gespeeld wordt. Voor dit concert was de app alleen beschikbaar voor de symfonie van Mahler waarbij op gezette tijden (het totaal aantal berichten telde zo ongeveer dertig) een korte tekst verscheen die slaat op de muziek die je op dat moment hoort. Bij de aankondiging van het gebruik van de app op de Facebook-pagina van het orkest waren er - naast ondersteunde reacties - natuurlijk meteen al reactionaire reacties ("Voortschrijdende waanzin. Mahler met mayonaise"), maar de praktijk wijst uit dat dit onterecht is. Juist door deze teksten luister je met meer intensiteit naar de muziek en kan je een en ander beter plaatsen. Daarbij was een goede balans gevonden tussen beschrijving van de muziek en informatie over de context. Overigens viel op dat de schrijver een goede was, want de koddigheid van sommige berichten raakte precies de goede snaar. Als middel om publiek en muziek samen te brengen en dergelijke concerten voor een breder publiek aantrekkelijk te maken is het zonder meer een toevoeging. Hoewel het natuurlijk wel wat problemen kan opleveren met verkeerde instellingen waardoor telefoons juist eerder afgaan en gewaakt moet worden dat de eigen fantasie niet te veel wordt ingekaderd bij het luisteren van de muziek (hoewel je natuurlijk er zelf voor kiest om de app te gebruiken). Misschien dat naast het muzikale kantelpunt dat het prachtige programma van het Nederlands Philharmonisch Orkest symboliseerde er ook een ander kantelpunt aan de gang was.
Oordeel FerdiBlog: ****
Lees hier de recensie op FerdiBlog van de uitvoering op 11 juni 2015 van de Eerste Symfonie van Mahler door de Berliner Philharmoniker onder Gustavo Dudamel.
Marc Albrecht en het Nederlands Philharmonisch Orkest sluiten het seizoen af met een programma van Schönberg, Korngold en Mahler op 13 en 15 juni 2015. Deze recensie is op basis van de uitvoering op 13 juni. Klik hier voor meer informatie en het bestellen van kaarten bestellen.
Reacties
Een reactie posten