Bayerische Staatsoper
Tristan und Isolde
(Richard Wagner, 1813-1883)
Waltraud Meier, Isolde
Robert Dean Smith, Tristan
René Pape, König Marke
Alan Held, Kurwenal
Michelle Breedt, Brangäne
Francesco Petrozzi, Melot
Peter Konwitschny (regie)
Johannes Leibacker (decor en kostuums)
Chor der Bayerischen Staatsoper
Philippe Jordan, Bayerisches Staatsorchester
Nationaltheater, München
Waltraud Meier schittert voor het laatst als Isolde in Richard Wagner's invloedrijke liefdesdrama Tristan und Isolde. Een perfect team van solisten en orkest aangejaagd door Philippe Jordan gaven Meier een waardig afscheid van haar signature role en zorgden voor een geweldige uitvoering daar waar het 150 jaar geleden begon: het Nationaltheater in München.
Richard Wagner's Tristand und Isolde is één van de meest kenmerkende episodes uit de geschiedenis van de opera. Een opera die voor Wagner bij uitstek het monument voor de liefde is, maar tegelijkertijd bij de première in 1865 een schandaal veroorzaakte door de - althans voor die tijd - erotische lading waardoor aanwezige heren als de wiedeweerga hun echtgenotes uit de zaal escorteerden en zelfs een priester in afgrijzen het theater verliet onderwijl een kruis slaand. Maar het is tevens een opera die sterk verbonden is met de dood. En dan niet alleen de fictieve liefdesdood van Tristan en Isolde, maar ook de dood van de eerste Tristan slechts enkele weken na de première. Ook de eminente dirigenten Felix Mottl en Joseph Keilberth zouden - allebei rond hetzelfde moment in de Tweede Akte - overlijden tijdens het dirigeren van Tristan und Isolde. En dan is er nog het muzikale karakter van de opera waarbij Wagner de noten geen verlossing laat geven en zo de atonaliteit van Schönberg lijkt te voorvoelen. Genoeg redenen dus om Tristan und Isolde een speciale plek te geven in het pantheon van de muziek. En tegelijkertijd een enorme uitdaging om Tristan und Isolde op een fatsoenlijke manier op het podium te brengen. Voor de Bayerische Staatsoper wiens voorganger ook voor de wereldpremière tekende is het vooral een kwestie van noblesse oblige.
Afscheid van Isolde
In 1993 liet Waltraud Meier zich voor het eerst horen als Isolde, een rol die sindsdien één van haar signature roles is geworden. Maar ook een rol die veel vergt. Niet voor niets moest Kirsten Flagstad - één van de grote Isoldes uit de muzikale geschiedenis - bij de naoorlogse opname met Wilhelm Furtwängler op de bok voor de hoge noten zich verlaten op Elisabeth Schwarzkopf die op dat punt gedwongen was de honneurs waar te nemen. Om een dergelijke "aftakeling" voor te zijn, heeft Waltraud Meier besloten om de rol van Isolde na de uitvoeringen voor de Bayerische Staatsoper op 8 en 12 juli 2015 niet meer te hernemen. Zo werd deze uitvoering dus ook nog eens het afscheid van Waltraud Meier van één van de meest prestigieuze rollen. En gelukkig voor haar, maar natuurlijk vooral het publiek was het een waardig afscheid waar de jarenlange ervaring van Meier samenkwam in een ongekend doorvoelde Isolde. Een Isolde die ook nog eens niet op zichzelf stond, maar kon steunen op een uitstekende cast. Een cast aangevoerd door Robert Dean Smith die een ongetwijfeld puike Tristan neerzette hoewel hij de volume c.q. kracht mist om een echte Heldentenor te zijn. Een euvel dat zich al eerder heeft voorgedaan bijvoorbeeld bij het soleren bij Mahler's Das Lied von der Erde bij het Koninklijk Concertgebouworkest enkele seizoenen geleden. Het gebrek aan kracht werd nog eens onderstreept in het samenspel met de zeer krachtige Alan Held die een prachtige Kurwenal neerzette. Laat er overigens geen twijfel over bestaan dat wat Robert Dean Smith miste in kracht hij volledig goed maakte in pathos en het doorleven van de rol van Tristan. En alsof dit alles niet genoeg was werden de bijrollen van Brangäne en koning Marke geweldig uitgevoerd door respectievelijk Michelle Breedt en de zeer eminente René Pape. Deze laatste mocht - terecht - aanspraak maken op groot enthousiasme van het publiek.
Een fijne enscenering
Het liefdesverhaal van Tristan en Isolde waarbij Tristan Isolde begeleidt naar Cornwall om haar te huwen aan Koning Mark maar uiteindelijk hun (al sluimerende) liefde opnieuw volledig opbloeit, is er geen voor lachebekjes. Tristan moet zijn ongehoorde liefde bekopen met een fatale zwaardwond van Melot die Koning Marke wijst op de liefde tussen zijn aanstaande en zijn vertrouweling. Uiteindelijk poogt Tristan te herstellen in zijn thuisbasis in afwachting van Isolde die hem net op tijd bereikt om hem te zien sterven. Een lot dat zij - gekweld door haar liefde voor hem - ook zal ondergaan waarmee de meest ultieme liefdesdood in de geschiedenis van de opera is geboren. Een verhaal waar Wagner ruim vier uur de tijd voor neemt en die alleen werkt bij een serieuze uitvoering en een passende enscenering. Een enscenering in de regie van Peter Konwitschny die door de eenvoud, maar het onderscheid tussen de realiteit en de gewenste realiteit van Tristan en Isolde bijna tot een happy end leidt, althans een samenkomst van Tristan en Isolde in een door Konwitschny gesuggereerd hiernamaals. Zijn simpele enscenering zoals het luxe cruiseschip om de overtocht van de Tristan begeleide Isolde is spot on en versterkt het drama alleen maar, zonder de overdreven kanten van Wagner's liefdesdrama te benadrukken. En dit alles ondersteund door het geweldig spelende Bayerisches Staatsorchester aangevuurd door Philippe Jordan die - gelijk zijn vader Armin dat deed met een benchmark-opname van Parsifal - zijn Wagneriaanse visitekaartje overtuigend afgeeft. Een mooier afscheid had Waltraud Meier zich vast en zeker niet kunnen wensen. Voor het publiek was het daardoor een memorabel vaarwel.
Richard Wagner's Tristand und Isolde is één van de meest kenmerkende episodes uit de geschiedenis van de opera. Een opera die voor Wagner bij uitstek het monument voor de liefde is, maar tegelijkertijd bij de première in 1865 een schandaal veroorzaakte door de - althans voor die tijd - erotische lading waardoor aanwezige heren als de wiedeweerga hun echtgenotes uit de zaal escorteerden en zelfs een priester in afgrijzen het theater verliet onderwijl een kruis slaand. Maar het is tevens een opera die sterk verbonden is met de dood. En dan niet alleen de fictieve liefdesdood van Tristan en Isolde, maar ook de dood van de eerste Tristan slechts enkele weken na de première. Ook de eminente dirigenten Felix Mottl en Joseph Keilberth zouden - allebei rond hetzelfde moment in de Tweede Akte - overlijden tijdens het dirigeren van Tristan und Isolde. En dan is er nog het muzikale karakter van de opera waarbij Wagner de noten geen verlossing laat geven en zo de atonaliteit van Schönberg lijkt te voorvoelen. Genoeg redenen dus om Tristan und Isolde een speciale plek te geven in het pantheon van de muziek. En tegelijkertijd een enorme uitdaging om Tristan und Isolde op een fatsoenlijke manier op het podium te brengen. Voor de Bayerische Staatsoper wiens voorganger ook voor de wereldpremière tekende is het vooral een kwestie van noblesse oblige.
Afscheid van Isolde
Een fijne enscenering
Het liefdesverhaal van Tristan en Isolde waarbij Tristan Isolde begeleidt naar Cornwall om haar te huwen aan Koning Mark maar uiteindelijk hun (al sluimerende) liefde opnieuw volledig opbloeit, is er geen voor lachebekjes. Tristan moet zijn ongehoorde liefde bekopen met een fatale zwaardwond van Melot die Koning Marke wijst op de liefde tussen zijn aanstaande en zijn vertrouweling. Uiteindelijk poogt Tristan te herstellen in zijn thuisbasis in afwachting van Isolde die hem net op tijd bereikt om hem te zien sterven. Een lot dat zij - gekweld door haar liefde voor hem - ook zal ondergaan waarmee de meest ultieme liefdesdood in de geschiedenis van de opera is geboren. Een verhaal waar Wagner ruim vier uur de tijd voor neemt en die alleen werkt bij een serieuze uitvoering en een passende enscenering. Een enscenering in de regie van Peter Konwitschny die door de eenvoud, maar het onderscheid tussen de realiteit en de gewenste realiteit van Tristan en Isolde bijna tot een happy end leidt, althans een samenkomst van Tristan en Isolde in een door Konwitschny gesuggereerd hiernamaals. Zijn simpele enscenering zoals het luxe cruiseschip om de overtocht van de Tristan begeleide Isolde is spot on en versterkt het drama alleen maar, zonder de overdreven kanten van Wagner's liefdesdrama te benadrukken. En dit alles ondersteund door het geweldig spelende Bayerisches Staatsorchester aangevuurd door Philippe Jordan die - gelijk zijn vader Armin dat deed met een benchmark-opname van Parsifal - zijn Wagneriaanse visitekaartje overtuigend afgeeft. Een mooier afscheid had Waltraud Meier zich vast en zeker niet kunnen wensen. Voor het publiek was het daardoor een memorabel vaarwel.
Oordeel FerdiBlog: *****
Waltraud Meijer zingt in 1999 in het Nationaltheater te München 'Liebestod' tijdens een eerdere opvoering van deze enscenering:
In het kader van de Münchner Opernfestspiele hernam de Bayerische Staatsoper Wagner's 'Tristan und Isolde' in de enscenering van Peter Konwitschny op 8 en 12 juli 2015. Op 30 juni 1998 vond de premiére van deze versie plaats. De wereldpremière van 'Tristan und Isolde' vond op 10 juni 1865 tevens in het Nationaltheater van München plaats. Deze recensie is op basis van de uitvoering op 8 juli 2015.
Reacties
Een reactie posten