Voordat Robert Harris, Philip Roth en Guy Saville het romangenre van de alternatieve historie ontdekt hadden, was daar al Philip K. Dick. Met The Man in the High Castle won hij de Hugo Award in 1963. In 2015 baseerde Amazon een eigen geproduceerde TV-serie (losjes) op het verhaal van een alternatieve wereld waar Japan en Duitsland de Tweede Wereldoorlog wonnen. Dit jaar volgt het tweede seizoen, dus alle reden om terug naar de bron te gaan en te bezien wat de aantrekkingskracht is van een werk van meer dan een halve eeuw oud.
Het werk van auteur Philip K. Dick (1928-1982) is een onuitputtelijke bron voor filmmakers. Van Ridley Scott’s Blade Runner (gebaseerd op Do Androids Dream of Electric Sheep) en Total Recall van Paul Verhoeven (We Can Remember It For You Wholesale) tot Steven Spielberg’s Minority Report en het minder succesvolle A Scanner Darkly, de impact van Dick op het genre van de science fiction is groot, maar zijn doorbraak kwam door zijn alternatieve historie The Man in the High Castle dat in 1962 verscheen en in 1963 werd bekroond door de prestigieuze science fiction-prijs de Hugo Award. Alle reden voor Amazon om – op de slippen van het eigen content-succes van Netflix met o.a. House of Cards – het boek losjes als uitgangspunt te nemen voor de gelijknamige serie die dit jaar een tweede seizoen krijgt, maar in Nederland (legaal) niet beschikbaar is. Een serie die voor de nodige #ophef zorgde door een reclamecampagne met een New York vol met Nazi-symbolen waaronder een campagne in de metro die niet op ieders sympathie kon rekenen.
Wat als de Nazi’s gewonnen hadden?
Een alternatieve toekomst waarin de Nazi’s de Tweede Wereldoorlog gewonnen hebben is – gelijk het werk van Dick voor filmmakers – een even zo onuitputtelijke bron voor schrijvers. Van Fatherland van Robert Harris tot Philip Roth’s Het Complot tegen Amerika en – meer recent – The Afrika Reich en The Madagaskar Plan van Guy Saville, stuk voor stuk romans over een toekomst waar niet de Verenigde Staten, maar Nazi-Duitsland de wereldorde bepaalt. Opvallend daarbij is dat elke schrijver die zich waagt op het vlak van de alternatieve historie meestal terugvalt op een andere uitkomst van de Tweede Wereldoorlog en niet een andere historische periode. Evenzo opvallend is dat de plaats van handeling wisselt: Harris situeert zijn verhaal in Duitsland, terwijl Roth in de V.S. blijft en Saville tot twee keer toe een uitstap maakt naar Afrika. Roth heeft zich wellicht laten inspireren door Dick aangezien The Man in the High Castle zich afspeelt in de Verenigde Staten. Maar dan een Verenigde Staten opgedeeld in drieën: de Pacific States of America onder de invloedssfeer van Japan, het Westen als onderdeel van het Derde Rijk en een neutrale bufferstaat rondom de Rocky Mountains. Tegelijkertijd laat Dick zich kennen als een echte science fictionschrijver want hoewel het verhaal zich in de jaren zestig afspeelt, is de techniek van een verre toekomst: snelle raketverbindingen tussen Berlijn en San Francisco en Nazi’s die hun blik inmiddels op de ruimte hebben gericht en voorbereidingen treffen voor de kolonisatie van Mars. Dat zorgt ook voor een cruciaal verschil met de literaire opvolgers van Dick, want hoewel de alternatieve historie van Dick gelijk Harris, Roth en Saville geloofwaardig is, is de stand van de techniek dat niet. En het blijft een blik op de techniek van de toekomst door de bril van de jaren zestig en zal daarom hedendaagse lezers als wat koddig aandoen.
De voorspellende waarde van I Ching
Maar laat duidelijk zijn dat The Man in the High Castle ook nu nog leest als een trein en ondanks de beperkte omvang van bijna 250 pagina’s een wereld creëert die het veelvoudige daarvan suggereert. Het aardige daarbij is niet alleen de samensmelting van science fiction en alternatieve historie, maar ook hoe Dick het dagelijks leven in (met name) San Francisco neerzet en hoe inwoners – Amerikaans, Japans of Duits – dit ondergaan. Opvallend daarbij is dat de Japanse karakters én de Amerikaanse karakters die zich onderdanig opstellen ten opzicht van de Japanners bedienen van een Japans-Engels zonder gebruik te maken van lidwoorden. Dit is een wat bevreemdende ervaring als lezer, maar onderstreept het doel van Dick om het inleven mogelijk te maken. Daarnaast is The Man in the High Castle tegelijkertijd een boek over andere boeken. Eén daarvan is de (daadwerkelijk bestaande) I Ching, een oude Chinese tekst dat tevens bekend staat als ‘Boek der Veranderingen’ en de lezer via hexagrammen helpt de toekomst te voorspellen c.q. besluiten voor te leggen. Een aantal van de hoofdrolspelers in het boek benut de I Ching om hun toekomstige pad te doorzien. Een boek dat tevens een link heeft met de geheimzinnig auteur Hawthorne Abendsen die de gelijknamige man in het hoge kasteel is en de auteur is van The Grasshopper Lies Heavy. Dit is meteen het tweede boek dat centraal staat in The Man in the High Castle, want het is een boek dat in het Derde Rijk verboden is aangezien het –oh ironie – een alternatieve geschiedenis schetst waarin Franklin D. Roosevelt niet in 1933 omgekomen is bij een moordaanslag, maar – in tegenstelling tot de daadwerkelijke realiteit – na twee termijnen het stokje overdroeg aan President Tugwell die op Roosevelt-achtige wijze de V.S. voorbereidde voor de oorlog en daarmee Japan en Duitsland weet te verslaan. Om overigens te eindigen in een Koude Oorlog van twee varianten op het kapitalisme: de Amerikaanse en de quasi-koloniale Britse variant. Dick weet deze boeken te laten samen gaan met een beperkt aantal karakters dat gevolgd wordt en geeft daarmee een inkijk in een bizar alternatief universum dat vooral een snapshot is. Want een echt afgerond einde heeft The Man in the High Castle niet, maar Dick heeft nooit meer de behoefte gehad om een echt vervolg te schrijven aangezien hij zich niet meer wilde verdiepen in de Nazi’s met het oog op zijn eigen geestelijke gesteldheid.
Desalniettemin alle reden om The Man in the High Castle te lezen als geslaagd onderdeel van het science fiction-subgenre van de alternatieve historie. En ook genoeg reden om te hopen dat de Amazon-bewerking van The Man in the High Castle in Nederland beschikbaar komt. Want als het maar een beetje in lijn is met het werk van Dick is het vast en zeker een feestje.
Oordeel FerdiBlog: ****
In 1962 verscheen ‘The Man in the High Castle’ van Phlip K. Dick. In Nederland is deze science fiction-roman verschenen als ‘Laarzen in de nacht’ en later als ‘De man in het hoge kasteel’. Deze recensie is eerder verschenen bij online nieuwsmagazine Jalta.
Reacties
Een reactie posten