Inmiddels is het bijna traditie geworden dat Ian
McEwan vrijwel iedere twee jaar een nieuwe roman aan het papier toevertrouwt. Na
spionage in Sweet Tooth in 2012 en de gerechtelijke wereld in The Children
Act in 2014 kiest McEwan in 2016 voor een weinig opzienbarend verhaal over
liefde, verraad en moord. Maar de hoofdrolspeler in zijn nieuwste roman is dat
allerminst. Want in Nutshell is die hoofdrol weggelegd voor een bijzonder
welbespraakte foetus die letterlijk op de eerste rij zit wanneer zijn moeder en
haar minnaar de dood van zijn vader plannen.
Hoewel het uitgangspunt van een foetus die
spreekt, redeneert en refereert als een volwassen man uit de Britse upper class met een bijzonder goede neus
voor wijn om enige gewenning vraagt, is dat na enkele bladzijden lezen
eigenlijk al de gewoonste zaak van de wereld. Eigenlijk net zo gewoon als de
wel erg ouwelijke baby Stewie Griffin uit
de komische animatieserie Family Guy.
Want bij het lezen van Ian McEwan’s nieuwe roman Nutshell dwalen de gedachten toch al snel richting deze zeer
intelligente, Brits-Engels sprekende en
zeer volwassen jongste zoon van de familie Griffin. Overigens is dit alleen
duidelijk voor dat andere vreemde familielid: de sprekende hond Brian. Daarmee
vergeleken heeft de (naamloze) foetus in Nutshell
het nog een tikkeltje lastiger omdat de enige die hem verstaat de lezer is. Met
de keuze voor een foetus als verteller van zijn verhaal heeft Ian McEwan een
nieuw hoofdstuk toegevoegd aan zijn oeuvre. En dat is maar goed ook aangezien
het verhaal zelf slechts een vehikel is ter uitwerking van dit originele
uitgangspunt. Het plot van Nutshell is
redelijk rechttoe-rechtaan en – zoals in vele recensies al is opgemerkt – een
hommage aan Hamlet van Shakespeare. Want
in Nutshell zit de vertellende foetus
vanuit het ouderlijk huis in Londen op
de eerste rij terwijl zijn moeder Trudy en haar minnaar Claude – tevens de oom
van de foetus – hun liefde willen bezegelen door John, de man van Trudy en de
broer van Claude, te vermoorden. Trudy en Claude zijn er op gebrand het
waardevolle huis dat aan John toebehoort, maar waar de nog niet van John
gescheiden Trudy alleen woont, te verkopen zodat zij de rest van hun leven in
liefde én rijkdom kunnen vieren. De foetus hoort het allemaal aan en geeft
daarmee de lezer een bijzondere inkijk in de relatie tussen Trudy en Claude en
hun snode plannen.
Hamlet
Een inkijk die een extra dimensie krijgt door het
feit dat Trudy en Claude de hedendaagse versie van Gertrude en Claudius zijn
uit Hamlet. De klassieke tragedie
over Hamlet, de Prins van Denemarken van de hand van William Shakespeare
handelt over de wraak die Hamlet neemt op zijn oom Claudius die zijn vader
heeft vermoord en daarbovenop ook nog eens diens troon én vrouw heeft ingepikt.
Bij de foetus ligt het natuurlijk allemaal wat gecompliceerder. De foetus
krijgt – in tegenstelling tot Hamlet – zijn informatie niet van de geest van
zijn vader, immers die leeft nog. Het enige wat de foetus nodig heeft om achter
het complot tegen zijn vader te komen, is het feit dat hij in de baarmoeder van
zijn moeder zit en daarmee op de eerste rij zit. Tegelijkertijd is dit ook de
reden dat hij de snode plannen allerminst kan voorkomen. Zo maak je als lezer –
via de foetus – van dichtbij het complot dat Claude en Trudy tegen John smeden
alsmede de ontknoping ervan van dichtbij mee. Zo dichtbij dat ook het liefde
bedrijven een ongemakkelijke aangelegenheid wordt aangezien Trudy – die ook
niet beknibbelt op de wijn – in dit late stadium van haar zwangerschap Claude
rustig zijn gang laat gaan. Zeer tegen de zin van haar foetus die flink wat
lichamelijk ongemak ondervindt van de hitsige Claude. Daarmee is meteen ook de
aantrekkingskracht van dit boek inzichtelijk geworden. Door het aparte vertelperspectief
wordt een nogal alledaags en niet bijster complex uitgewerkt verhaal voorzien
van een bizarre dimensie dat het lezen van Nutshell
bijzonder de moeite waard maakt. Zeker omdat onze foetus een heerlijk
meanderende blik op de wereld heeft en er niet voor terugdeinst om dit in
prachtig proza aan de lezer kenbaar te maken.
Niet de
beste McEwan
Dat laat overigens onverlet dat Nutshell – zeker voor de liefhebbers van
de Engelste taal in het algemeen en McEwan in het bijzonder – in de basis een
geslaagde roman is geworden en weer wat nieuws aan het genre toevoegt, het desalniettemin
meer een tussendoortje is dan een echte klassieker in de mal van Atonement en Saturday. Daar is Nutshell net
iets te ‘licht’ voor en niet een boek dat je er nog eens bij
pakt. Desalniettemin laat McEwan zien dat hij ook bij zijn veertiende roman
niet in herhaling valt. Telkens weet McEwan te verrassen door een nieuwe
dimensie aan zijn oeuvre toe te voegen. En met deze bijzondere hoofdrolspeler
is hij daar zonder meer in geslaagd.
In september is ‘Nutshell’ van Ian McEwan
verschenen. De Nederlandse vertaling ‘Notendop’ – uitgegeven door Uitgeverij De
Harmonie - is inmiddels ook beschikbaar.
Reacties
Een reactie posten