musicAeterna: een muzikale happening met Mozart en Beethoven

Mozart: Pianoconcert Nr. 17

Mozart: Ouverture uit Le Nozze di Figaro

Beethoven: Symfonie Nr. 7

Alexander Melnikov (piano)

Teodor Currentzis, musicAeterna

Concertgebouw, Amsterdam

Een solist die blijft plakken voor een ouverture, een orkest dat het grootste deel van het concert staat en een dirigent die dansend, springend en ‘kriebelend’ muzikaal leiding geeft. Zo maar een aantal elementen die het concert van musicAeterna gisteravond zo anders maken. Elementen die zorgen dat werken van Mozart en Beethoven vol energie en transparantie tot een muzikale happening in het Concertgebouw leiden. 

Het in 2004 als Musica Aeterna opgerichte maar nu omgedoopt tot musicAeterna is bezig met een ware zegetocht. De verfrissende blik van het ensemble gericht op de historische geïnformeerde uitvoeringspraktijk heeft geleid tot een reeks prijswinnende opnames die het werk van onder andere Mozart (de Da Ponte-opera’s) , Stravinsky (Le Sacre du Printemps) en Tsjaikovski (Symfonie Nr. 6) in een nieuw licht plaatst. Het in het Russische Perm gehuisveste orkest onder leiding van en opgericht door de in Griekenland geboren Teodor Currentzis (1972) heeft inmiddels de mainstream van befaamde concertzalen en operahuizen bereikt. Volgende maand is het ensemble te gast bij De Nationale Opera met La clemenza di Tito van Mozart. Gisteravond was het Concertgebouw, die andere parel in de kroon van de Nederlandse (klassieke) muziek, de habitat van musicAeterna. Een heerlijk concert dat door een energieke en dynamische uitvoering van werken van Mozart en Beethoven terecht op veel bijval van het Concertgebouw-publiek mocht rekenen. 

Verrassend einde 

De ouverture uit Mozart’s Le Nozze di Figaro, zijn Zeventiende Pianoconcert en de Zevende Symfonie van Beethoven vormen op voorhand al een heerlijk programma. Groot was daarom de verrassing toen vlak voor het begin van het concert werd aangekondigd dat eerst het pianoconcert zou worden uitgevoerd en dan pas de ouverture. Vreemd om met een spektakelstuk dat de aandacht moet trekken te eindigen, maar des te meer omdat de toonwereld van dit pianoconcert veel gelijkenissen met Le Nozze di Figaro deelt en daarom zo mooi op elkaar volgen. Dat laat onverlet dat het vrolijke, maar ook geheimzinnige pianoconcert altijd fijn is om mee te beginnen. Niet met een ‘reguliere’ piano want in het kader van de authentieke uitvoeringspraktijk had de Russische solist Alexander Melnikov zijn fortepiano mee naar Amsterdam genomen. Deze vroege versie van de piano is het instrument dat Mozart en Beethoven – hadden ze nu nog geleefd – zouden herkennen als het instrument waarop ze zelf muziek componeerden. De toon van de fortepiano is zowel transparanter als ‘harder’, maar heeft wel een beperkter bereik en lager volume dan de moderne piano. Dit werd meteen bij het begin van het pianoconcert duidelijk wanneer het voltallige orkest speelde de fortepiano minder goed of soms niet te horen was. Dit leidt tot enige vervreemding, maar wanneer eenmaal gewenning optrad, het opviel dat door het gebruik van de fortepiano elementen duidelijker te horen zijn dan bij een moderne piano. Zo beluister je het pianoconcert met nieuwe oren. Een puike en energieke uitvoering was het gevolg. Na het grote applaus keerde Melnikov – na wat aanpassingen aan de stand van de piano – terug in het orkest om te ondersteunen bij de uitvoering van de ouverture van Le Nozze di Figaro. Een uitvoering waarbij – in tegenstelling tot het pianoconcert – het vrijwel voltallige orkest (op de grote strijkinstrumenten na) staande muziek maakt. Een traditie die steeds meer navolging krijgt en in de 19e eeuw bij bijvoorbeeld de Meininger Hofkapelle onder Hans von Bülow zeer gebruikelijk was. Deze verrassende wending gaf nog meer dynamiek aan een al energieke uitvoering die het publiek met veel voldoening de pauze instuurde. 

Spelplezier 

Na de pauze vervolgde musicAeterna de ingeslagen weg waarbij het opviel dat met het wegvallen van de piano dirigent Teodor Currentzis – letterlijk – meer beweegruimte kreeg en daar dan ten volle gebruik van maakt. Dansend, springend en met veel handgebaren en mimiek maakt Currentzis aan zijn orkest duidelijk hoe hij het wil hebben. Vooral zijn ‘kriebelende’ en kietelende handen vormden een wonderlijk gezicht. Het lijkt in niets op het plechtstatige beeld dat menigeen van een dirigent heeft, maar effectief is het zeker. Maar vooral ook een belevenis. Een belevenis die overigens niet geënt is op effectbejag om het effectbejag, maar om andersoortige en energieke interpretatie van de muziek van Beethoven. Zelden was de dynamiek in de prachtige en meeslepende Zevende Symfonie groter. Een dynamiek waarbij stevige accenten werden gezet waarbij fluisterstil spel werd afgewisseld met uitgelaten muzikaliteit. Een muzikaliteit waarbij het (onderlinge) spelplezier er vanaf spatte, mede door het feit dat ook nu het orkest staande musiceerde. Resultaat: een memorabele avond en een echte happening in het Concertgebouw. 

Foto: musicAeterna 

musicaAeterna onder leiding van chef-dirigent Teodor Currentzis en met medewerking van pianist Alexander Melnikov treedt op 10 en 11 april op met een programma van Mozart en Beethoven. Deze recensie is op basis van het optreden in het Concertgebouw op 10 april. Op 11 april treedt het ensemble op in TivoliVredenburg te Utrecht.