Janáček: Sinfonietta
Rachmaninoff: Pianoconcert Nr. 2
Stravinsky: Suite uit De Vuurvogel
Dejan Lazić (piano)
Marc Albrecht, Nederlands Philharmonisch Orkest
Concertgebouw, Amsterdam
Het Nederlands Philharmonisch Orkest trapt het nieuwe culturele seizoen overtuigend en sprankelend af met een volledig Slavisch programma waar het spelplezier van afspat. Onder leiding van de sympathieke Marc Albrecht is transparantie het devies. In Dejan Lazić - bepaald geen muurbloempje - heeft het orkest een uitstekende muzikale partner in crime gevonden.
Het Nederlands Philharmonisch Orkest dat net als het Koninklijk Concertgebouworkest het Amsterdamse Concertgebouw thuis mag noemen, trapt het nieuwe culturele seizoen al goed af zonder dat er een noot gespeeld is. De twee concerten met een volledig Slavisch programma van werken van Janáček, Rachmaninoff en Stravinsky op 15 en 16 september waren al spoedig uitverkocht. De belangstelling was dermate dat het Nederlands Philharmonisch Orkest (NedPhO) besloot om het concert van gisteravond live te streamen via YouTube en Facebook. Het orkest dat tevens De Nationale Opera bedient, staat er goed voor. Een constatering niet in de laatste plaats toe te schrijven aan de energieke chef-dirigent Marc Albrecht die sinds 2011 de scepter zwaait en zich zowel bij De Nationale Opera als het NedPhO heeft laten gelden als een uitmuntende dirigent met groot muzikaal gevoel. Een dirigent die bovenal een zeer sympathieke stage presence heeft en - soms letterlijk - met de muziek mee danst en dartelt. Helaas komt aan deze prachtige samenwerking in 2020 een eind. Voor de zomer maakte het NedPhO bekend dat Albrecht besloten heeft om zijn contract na 2020 niet te verlengen om zich zo weer te kunnen richten op zijn internationale carrière. Na 2020 keert hij echter wel terug als gastdirigent. Net zoals het Koninklijk Concertgebouworkest moet het NedPhO dus op zoek naar een nieuwe chef-dirigent. Maar het laat zich raden welk orkest het nu beter voor elkaar heeft.
Eigenwijze en eigentijdse Janáček
Het NedPhO kent in de regel een publieksvriendelijke programmering en dit concert met klassiekers zoals het Tweede Pianoconcert (1900) van Sergei Rachmaninoff (1873-1943) en de Suite uit De Vuurvogel (1919) van Igor Stravinsky (1882-1971) is daar geen uitzondering op. Maar het (volle) programma wordt gecombineerd met een componist die bepaald niet vaak te horen is in de Nederlandse concertzalen: Leoš Janáček (1854-1928). Vooral bekend vanwege zijn opera's waarbij Jenufa komend seizoen door De Nationale Opera wordt uitgevoerd, maar veel minder vanwege zijn orkestrale werk. Janáček heeft een volstrekt eigen muzikaal idioom dat modernisme en classicisme combineert. De herkenbaarheid van zijn stijl is groot. Wie de eerste noten van Sinfonietta luistert zal dat kunnen beamen. Een heerlijk symfonisch werk dat geschreven is ter gelegenheid van het gymnastiektoernooi van de Tsjechische sportbeweging Sokol. Het triomfale karakter is gezien de aanleiding geen verrassing waarbij Janáček het werk magistraal opent én eindigt met een fanfare die een kolfje naar de hand is van de (staande) blazerssectie van het NedPhO. Het orkest met de blazers voorop geeft het werk leven en staat voor een puike uitvoering.
De solerende showpony
Een uitvoering die werd gevolgd door misschien wel grootste klassieker onder de pianoconcerten: Pianoconcert Nr. 2 van Sergei Rachmaninoff. Een werk dat vanwege het geweldige melodische karakter grote populariteit kent. Zo is het Adagio sostenuto wereldberoemd door de film Brief Encounter (1945) waarbij David Lean gebruik maakte van de muzikale inventiviteit van Rachmaninoff. Daarmee is het tweede pianoconcert een overbekend werk dat alleen werkt wanneer orkest en solist in balans zijn en transparantie het devies is, met name in het eerste deel waar solist en orkest vaak een eigen leven lijken te leiden. Voor de uitvoering is een beroep gedaan op de in Kroatië geboren maar in Salzburg opgegroeide Dejan Lazić (1977) die een zeer nauwe en warme band met het orkest heeft. De pianist is jarenlang artist in residence geweest en is vrijwel jaarlijks te gast bij het orkest. Recent nog is de opname The London Connection verschenen met onder andere het Vioolconcert van Beethoven gearrangeerd voor piano en orkest. Een werk dat Lazić vorig jaar nog met zusterorkest het Nederlands Kamerorkest met overtuiging ten gehore bracht. Ook gisteravond wist Lazić te overtuigen. Hij is zonder twijfel een virtuoos pianist en daarmee zeer passend bij het werk van Rachmaninoff. Daarbij manifesteert hij zich bepaald niet als een muurbloempje. Lazić is een pianist van de grote gebaren en daarmee een beetje een solerende showpony die vol overgave zijn werk doet. Hij ontlokte groot enthousiasme bij het publiek in het Concertgebouw en beloonde dit met een kleine toegift: een cadans uit Opus 5 (Drie Fantastische Dansen) van Dmitri Sjostakovitsj.
...en een Vuurvogel die wat teweeg brengt
Een zorgvuldig gekozen toegift aangezien Sjostakovitsj het schreef in dezelfde periode dat Stravinsky een suite schreef van zijn ballet De Vuurvogel (1910). De Suite uit 1919 was geschreven zodat het werk ook in de orkestzalen gespeeld kon worden én schijnbaar omdat de rechten op het oorspronkelijke werk waren verlopen. Het aardige aan de suite is dat Stravinsky het orkest heeft uitgedund om de transparantie toe te laten nemen. Juist deze transparantie is in zeer goede handen bij het NedPhO onder leiding van Marc Albrecht. Hoe bekend het werk ook is, juist door de transparantie hoor je toch weer nieuwe dingen en klinkt het werk kakelvers met een geweldige klankkleur. Het bijzondere was dat de aftrap van de Helledans van koning Kosjtsjej daadwerkelijk een schok teweeg bracht in het Concertgebouw. Het geeft te denken hoe het premièrepubliek in 1910 zal hebben gereageerd. De climax van De Vuurvogel bouwde prachtig op waardoor de seizoensstart van het NedPhO zowel magnifiek opende als eindigde. Het aangekondigde vertrek van Marc Albrecht is een groot verlies voor het Nederlands Philharmonisch Orkest en De Nationale Opera. Misschien dat Albrecht voor het Concertgebouw behouden kan blijven en tegelijkertijd zijn internationale ambitie kan waarmaken als nieuwe chef-dirigent van het Koninklijk Concertgebouworkest?
De livestream op Facebook is hier terug te zien. Lees de recensie van het concert van vorig jaar met het Nederlands Kamerorkest en Dejan Lazić hier.
Het Nederlands Philharmonisch Orkest opent op 15 en 16 september 2018 het nieuwe seizoen met een concert onder leiding van chef-dirigent Marc Albrecht en solist Dejan Lazić met werken van Janáček, Rachmaninoff en Stravinsky. Deze recensie is op basis van de uitvoering op 15 september.
Reacties
Een reactie posten