Mendelssohn in een betoverend nieuw jasje

NTR ZaterdagMatinee

Mendelssohn: delen uit Ein Sommernachtstraum

Mendelssohn: Vioolconcert in e

Mendelssohn: Symfonie Nr. 1

Isabelle Faust (viool)

Pablo Heras-Casado, Freiburger Barockorchester

Concertgebouw, Amsterdam

Badend in het succes van hun recente opname van het Vioolconcert van Mendelssohn steelt hetzelfde artistieke team de show in het Concertgebouw. Het Freiburger Barockorchester onder leiding van Pablo Heras-Casado en violiste Isabelle Faust steken het overbekende werk in een betoverend nieuw jasje als onderdeel van een heerlijk sprankelend programma met louter werken van Mendelssohn.

Een jaar geleden verscheen een nieuwe opname van het Vioolconcert van Mendelssohn. Weinig nieuws onder de zon aangezien dit overbekende werk voor viool en orkest al talloze opnames kent en de aanwas nog altijd groot is. Maar dat is buiten de artistieke drie-eenheid van het Freiburger Barockorchester, de Spaanse dirigent Pablo Heras-Casado en de Duitse violiste Isabelle Faust gerekend. Het in 1987 opgerichte ensemble richt zich op de authentieke uitvoeringspraktijk en specialiseert zich met name in werken van componisten van de 17e eeuw tot de eerste helft van de 19e eeuw. Het uitgangspunt is daarbij om de werken zo levendig en expressief mogelijk te spelen. Het werk van Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) zit daarbij tegen de rand van hun "speelgebied", maar blijkt zich buitengewoon goed te lenen voor die aanpak. Want de opname betekent niet alleen een nieuwe blik op één van de bekendste vioolconcerten, maar tegelijkertijd zeer aansprekende uitvoeringen van Mendelssohn's minder bekende Vijfde Symfonie (de zogenaamde Reformatie-symfonie) en de prachtige ouverture De Hebriden (Fingal's Cave). Met dank aan de strakke leiding van de opkomende dirigent Pablo Heras-Casado en de stervioliste Isabelle Faust is het een gedenkwaardige opname geworden die absoluut een plek verdient in de collectie van liefhebbers van vioolconcerten in het algemeen en het werk van Mendelssohn in het bijzonder. Bij de aankondiging van het nieuwe seizoen van de NTR ZaterdagMatinee was het daarom niet vreemd dat de komst van deze winnende muzikale combinatie op voorhand als een van de hoogtepunten werd gezien. Daarbij trapte dirigent Pablo Heras-Casado (1977) het matineeseizoen begin september al af met een jubelend ontvangen concertante uitvoering van Modest Moesorgski's opera Boris Godunov. Drie weken later staat Heras-Casado weer op de bok van het Concertgebouw met ditmaal een volledig Mendelssohn-programma bestaande uit diverse delen uit Een Midzomernachtsdroom, de Eerste Symfonie en natuurlijk het Vioolconcert.

Geen vibrato, wel elfachtig

Tijdens zijn - helaas- korte leven was Mendelssohn al buitengewoon beroemd, niet in de laatste plaats door zijn leidende rol in de Bach-revival door het afstoffen van de Matthäus-Passion, maar zeker ook door zijn eigen composities. Na zijn dood zou Mendelssohn enigszins in de vergetelheid raken en zou zijn werk onder de Nazi's - vanwege zijn Joodse afkomst - als Entartete Musik bestempeld en daarmee verboden worden. Gelukkig heeft zijn werk na die donkere tijd snel weer aan populariteit gewonnen. Niet zonder reden aangezien zijn composities duidelijk maken dat het genie Mendelssohn al op jonge leeftijd "melodie aan zijn kont had hangen". Zijn muziek is vrijwel altijd verhalend en buitengewoon sfeervol met melodieën die de luisteraar meteen grijpen. Het stelde hem in staat om zijn muziek door heel Europa te spelen waarbij het Verenigd Koninkrijk en dan met name Schotland een bijzondere inspiratiebron bleek én hem de vriendschap van de jonge Koningin Victoria en Prins Albert opleverde. Het bijzondere is dat zijn jeugdwerk al van hoog niveau was en hij een duidelijke eigen signatuur ontwikkelde die tot zijn dood hetzelfde is gebleven. Op slechts zeventienjarige componeerde hij de feeërieke Ouverture Een Midzomernachtsdroom (1826) gebaseerd op de gelijknamige komedie van Shakespeare. In 1843 zou hij - op verzoek van de Pruisische Koning Frederik Willem IV - het werk uitbreiden tot volledige toneelmuziek. Zonder moeite pikte Mendelssohn de draad op waardoor een prachtig werk is ontstaan waar niet te horen is dat tussen ouverture en de rest van de muziek zeventien jaar zijn verstreken. Het elfachtige karakter is één van de redenen voor de blijvende populariteit van dit werk. Opvallend daarbij is dat de levendige en expressieve aanpak in combinatie met de muzikale leiding van Heras-Casado die net andere accenten legt dan gebruikelijk zorgde voor een verfrissende uitvoering. Het ontbreken van vibrato zorgde voor een vloeiende lijn waardoor de muziek van Mendelssohn prachtig uitkwam. Heras-Casado koos daarbij nadrukkelijk voor twee blokken met 'jong' en 'oud' werk van Mendelssohn. Voor de pauze klonk de fantastische ouverture waarbij de transparante aanpak ervoor zorgde dat het muzikale genie van Mendelssohn compleet hoorbaar was. De ouverture werd gevolgd door het bekende Vioolconcert in e uit 1844. 

Een Faustiaans muzikaal pact

Met veel dank aan Isabelle Faust was de uitvoering van het Vioolconcert dat door Mendelssohn feitelijk als een doorlopend werk is gecomponeerd meer dan geweldig. Een overbekend werk als nieuw doen klinken, is bepaald geen sinecure, maar gelijk de opname heeft de Freiburger Barockorchester onder de bezielende en aanjagende leiding van Heras-Casado een 'Faustiaans' muzikaal pact gesloten dat leidde tot een memorabele uitvoering die terecht met groot enthousiasme - en tijdens de uitvoering met grote concentratie - door het matineepubliek werd verwelkomd. Uiteraard werd dit beloond met een toegift waarbij Faust een muzikaal grapje niet kon laten. Caprice Variations for Violen Solo van de componist George Rochberg (1918-2005) vormde een bizar contrast met de Romantiek van Mendelssohn, maar was tegelijkertijd een ode aan de NTR ZaterdagMatinee waar nieuw werk immer een prominente plaats heeft, doch niet bij dit concert. Hoewel de toegift klonk als een violist die aan het stemmen was c.q. (zoals iemand in het publiek opmerkte) een 'kattendialoog' hing het publiek aan de lippen van Isabelle Faust. Na de pauze combineerde Heras-Casado wederom een jong werk, ditmaal de Eerste Symfonie (1824), met een aantal van de in 1843 aanvullend gecomponeerde delen van Een Midzomernachtsdroom: Scherzo, Intermezzo, Ein Tanz von Rüpeln en Notturno. Stuk voor stuk prachtige uitvoeringen die recht deden aan het genie van Mendelssohn, maar door de transparantie en energie iets nieuws te zeggen hadden. Het heerlijke concert werd afgesloten met een energieke uitvoering van Mendelssohn's Eerste Symfonie die hij al op 15-jarige leeftijd componeerde, maar zonder meer als volwassen werk aan te merken valt. Juist deze symfonie heeft veel voordeel van de expressieve en levendige aanpak van het Freiburger Barockorchester aangevuurd door Heras-Casado. Een dirigent die inmiddels bezig is aan een indrukwekkende Mendelssohn-discografie. Gezien dit concert zal het niet verbazen wanneer spoedig een nieuwe opname verschijnt in het teken van Een Midzomernachtsdroom en de Eerste Symfonie. Op voorhand een opname die in elke collectie thuishoort. 

Als onderdeel van de NTR ZaterdagMatinee leidde Pablo Heras-Casado op zaterdag 29 september 2018 het Freiburger Barockorchester en solist Isabelle Faust in een programma volledig gewijd aan werken van Felix Mendelssohn-Bartholdy.