In deze tijden van immens succes van sciencefiction zoals Star Wars, Star Trek en The Avengers is het amper voor te stellen dat sciencefiction lange tijd een marginaal bestaan leidde. Pas na de Tweede Wereldoorlog zou het genre vaste voet aan de grond krijgen en werd de basis gelegd voor de hedendaagse alomtegenwoordigheid. In het fascinerende Astounding poneert Alec Nevala-Lee overtuigend dat John W. Campbell de peetvader is van de Gouden Eeuw van sciencefiction.
Star Wars en Star Trek zijn een beetje als Ajax en Feijenoord. Ben je fan van de ene dan kan je zeker geen fan zijn van de andere. Die stammenstrijd duurt tot de dag vandaag alhoewel dit allerminst een strijd van hooligans is, maar vooral een geweldloze strijd der nerds. Het bijzondere aan de vete tussen Star Wars en Star Trek is dat beide cultuuriconen gezamenlijk aan de wieg staan van de mondiale en massale doorbraak van het genre sciencefiction. Star Trek, het geesteskind van Gene Rodenberry en met in de hoofdrollen William Shatner als Captain Kirk en Leonard Nimoy als Mr. Spock, was in 1966 voor het eerst op televisie te zien en eindigde in 1969 alweer. Het bleek de bron voor een universum van Star Trek dat met vallen en opstaan inmiddels dertien films telt en diverse tv-series waarvan Star Trek: The Next Generation (1987-1994) ongetwijfeld de meest succesvolle was en Star Trek Discovery sinds 2017 de meest recente is. De komst van Star Wars: Episode IV - A New Hope (toen en nog jaren daarna gewoon bekend als Star Wars) kon voortbouwen op de sciencefictionbasis van Star Trek en zorgde voor de definitieve doorbraak van sciencefiction. In die zin is de 'strijd' tussen Trekkies en Star Wars-fans een vreemde aangezien beide cultuuriconen gezamenlijk de grootste bijdrage hebben geleverd aan de doorbraak van sciencefiction. Een doorbraak die bepaald niet voor de hand lag. In Astounding merkt Alec Nevala-Lee fijntjes op dat Star Trek in beginsel helemaal niet succesvol was en dat Gene Roddenberry te rade ging bij ene John W. Campbell. Een man die op jonge leeftijd betrokken raakte bij een ontluikende sciencefictionbeweging die op voorhand al gesplitst was in twee kampen en waar de strijd - heel even - meer leek op Ajax versus Feijenoord dan Star Wars versus Star Trek. Astounding is het verhaal van de ontluikende Gouden Eeuw van sciencefiction met een onverwachte hoofdrol voor John W. Campbell.
Van schrijver naar mannetjesmaker
 |
| John W. Campbell |
John W. Campbell (1910-1971) is bepaald geen bekende naam, zeker in Nederland niet maar ook in de Verenigde Staten, het Mekka van sciencefiction, is hij geen household name. Tegelijkertijd reikte zijn invloed als hoofdredacteur van het sciencefictionblad Astounding Science Fiction ver. Deze tegenstelling van invloedrijk en onbekend komt prachtig tot uitdrukking in een antwoord van George R.R. Martin op de vraag of hij voor het immense succes van Game of Thrones geïnspireerd is door mythologie-expert Joseph Campbell: "The Campbell that influenced me was John W., not Joseph". Op het eerste gezicht bijzonder aangezien Game of Thrones niet kwalificeert als sciencefiction maar als fantasy. De grens tussen sciencefiction en fantasy is overigens niet altijd makkelijk te trekken (in het geval van Game of Thrones wel) omdat er de nodige raakvlakken zijn. Het is daarom niet verwonderlijk dat John W. Campbell ook enkele jaren hoofdredacteur was van het blad Unknown (1939-1943) dat zich juist op fantasy richtte. Maar via zijn jarenlange hoofdredacteurschap van Astounding van 1937 tot zijn dood in 1971 zou hij grote invloed hebben op de ontwikkeling van sciencefiction. Niet door zijn eigen verhalen hoewel hij wel auteur is van Who Goes There? dat in 1938 in Astounding verscheen en nog altijd een klassieker is het genre. Een klassieker tegenwoordig vooral bekend door de diverse verfilmingen en dan met name The Thing (1982) van John Carpenter. Nevala-Lee maakt duidelijk dat Campbell al snel zijn eigen pen terzijde legde ten faveure van het coachen van schrijvers die op het pad van sciencefiction waren geraakt. Daar zit de grote bijdrage van Campbell aan het succes van sciencefiction waardoor hij de peetvader van de Gouden Eeuw van Sciencefiction genoemd mag worden.
Robert Heinlein, Isaac Asimov en L. Ron Hubbard
 |
| Alec Nevala-Lee |
Alec Nevala-Lee (1980) is zelf geen onbekende in de wereld van sciencefiction en levert geregeld bijdragen aan diverse sciencefiction magazines waaronder Analog Science and Fact, het blad waar John W. Campbell hoofdredacteur van was en dus nog altijd bestaat. In 1960 veranderde hij de titel van Astounding naar Analog. Zijn doel was om het sensationele eraf te halen aangezien hij van mening was dat de verhalen in Astounding/Analog juist geen fictie waren, maar juist de uiting van een mogelijke toekomst. Zoals hij zelf in zijn hoofdredactioneel stelde: "The science fiction we run in this magazine is in actual fact a good analog of the science facts to come". Het mooie aan Astounding van Nevala-Lee is dat het allemaal op het eerste gezicht nogal onbekend is, maar dat schijn in dit geval zeker bedriegt. Zoals gezegd is Astounding eerst en vooral een biografie van John W. Campbell en zijn impact op sciencefiction. Een impact die vooral tot uiting is gekomen door zijn invloed op de schrijvers die basis hebben gelegd voor de sciencefiction zoals we deze vandaag de dag kennen. Sciencefictionverhalen van talloze schrijvers zijn de burelen van John W. Campbell gepasseerd, maar Nevala-Lee richt zicht eerst en vooral op de belangrijkste van de schrijvers die Campbell heeft ontdekt: Robert Heinlein, Isaac Asimov en L. Ron Hubbard. Van deze drie is de naam van Asimov de bekendste. Niet in de laatste plaats door zijn Foundation-serie en zijn quasi-filosofische Three Laws of Robotics (met als bekendste exponent het verhaal I, Robot). Nevala-Lee maakt overtuigend duidelijk dat Campbell grote invloed heeft gehad op Asimov zowel zijn stijl als onderwerpkeuze en zelfs een bepalende rol had in de totstandkoming van de Three Laws of Robotics. Eenzelfde soort relatie had Campbell met Heinlein die wellicht tegenwoordig wat minder bekend is, maar dat geldt zeker niet voor zijn verhalen zoals Starship Troopers (basis voor de geweldige film van Paul Verhoeven) en Stranger in a Strange Land. De aanwezigheid van L. Ron Hubbard in dit rijtje is wellicht wat vreemd aangezien hij vooral bekend is als de oprichter van Scientology. Daarvoor was hij echter een niet onverdienstelijk schrijver van sciencefiction en het is niet zonder reden dat John W. Campbell in 1960 de naamswijziging doorvoerde. Juist in die tijd was hij betrokken bij de ontwikkeling en opkomst van "dianetics" dat een voorloper zou zijn van Scientology. Het bijzondere aan Astounding van Nevala-Lee is dat het niet per se noodzakelijk is om de werken van Asimov c.s. te hebben gelezen (alhoewel het wel helpt) omdat hij op aanstekelijke wijze de met elkaar verbonden levensverhalen van de belangrijkste mannen (het waren vrijwel allemaal mannen met een sterke focus op mannelijke en bovenal blank personages) verweeft met de opkomst van sciencefiction en de invloedrijke rol die Campbell speelde die niet minder als peetvader van de Gouden Eeuw van Sciencefiction is te bestempelen.
'Astounding. John W. Campbell, Isaac Asimov, Robert A. Heinlein, L. Ron Hubbard and the Golden Age of Science Fiction' is in oktober 2018 bij een dochteronderneming van uitgever HarperCollins verschenen. Er is geen Nederlandse vertaling verkrijgbaar.
Reacties
Een reactie posten