De Nationale Opera
Pagliacci & Cavalleria Rusticana
(Ruggero Leoncavallo & Pietro Mascagni)
Pagliacci
Ailyn Pérez, Nedda
Brandon Jovanovich, Canio
Roman Burdenko, Tonio / Proloog
Marco Ciaponi, Peppe
Mattia Olivieri, Silvio
Cavalleria Rusticana
Anita Rachvelishvili, Santuzza
Rihab Chaieb, Lola
Brian Jagde, Turiddu
Roman Burdenko, Alfio
Elena Zilio, Lucia
Koor van De Nationale Opera
Aldert Vermeulen, Nederlands Philharmonisch Orkest
Nationale Opera & Ballet, Amsterdam
De Nationale Opera trapt het nieuwe culture seizoen sterk af met de onafscheidelijke en fijne combinatie van Cavalleria Rusticana van Mascagni en Leoncavallo's Pagliacci. Regisseur Robert Carsen kiest zowel letterlijk als figuurlijk voor de omgekeerde wereld bij de traditionele combi die als Cav & Pag door het leven gaat. Een succesvolle ingreep die wordt ondersteund door solisten met pathos.
De Italiaanse componisten Ruggero Leoncavallo (1857-1919) en Pietro Mascagni (1863-1945) zijn voor de eeuwigheid muzikaal verbonden. Het succes van Leoncavallo's eenakter Pagliacci (1892) leidde er al snel toe dat deze gecombineerd werd met een andere succesvolle eenakter: Cavalleria Rusticana van Pietro Mascagni die twee jaar eerder in première was gegaan. Schijnbaar heeft een impresario bedacht dat Pagliacci het werk van Mascagni zou moeten volgen. Sindsdien staat dit opera-duo bekend als Cav & Pag. Zowel wat betreft uitvoeringen als opnames is combineren het devies. Een unicum in de wereld van opera en daar andere werken van Leoncavallo als Mascagni niet kunnen tippen aan het succes van hun eenakters zijn beide componisten veroordeeld tot faam in samenhang. De heren kunnen al heel lang niet meer aangeven wat ze daar van vinden, maar feit is dat beide werken behoren tot de opera-canon en dat is toch alleszins prettig. Voor De Nationale Opera bleek de combi een goede aanleiding om het nieuwe culturele seizoen te starten. Een productie die volop in het teken staat van de omgekeerde wereld en een nieuwe start.
De komst van Lorenzo Viotti
Met het aangekondigde vertrek van Marc Albrecht als chef van De Nationale Opera en daarmee verbonden het Nederlands Philharmonisch Orkest moest De Nationale Opera op zoek naar een waardige opvolger. Vriend en vijand werden verrast door de aankondiging in april jongstleden dat Lorenzo Viotti (1990) met ingang van seizoen 2021-2022 de nieuwe chef wordt. Een jong gezicht met een bekende achternaam daar zijn in 2005 overleden vader Marcello een bekende operadirigent was. Voor de seizoensstart - nog altijd onder auspiciën van Marc Albrecht - was de in Amsterdam graag geziene dirigent Sir Mark Elder gevraagd om het Italiaanse opera-duo kleur te geven. Elder moest vanwege een operatie afzeggen en het bleek mogelijk om binnen de drukke agenda van de aankomend chef ruimte te vinden om hem te laten debuteren bij zijn nieuwe club. Helaas voor allen die nieuwsgierig zijn naar de nieuwe chef was hij niet in staat om alle uitvoeringen voor zijn rekening te nemen. Een groot aantal uitvoeringen is in handen van Aldert Vermeulen, de assistent-dirigent van De Nationale Opera. Graag had ik Viotti's vuurdoop meegemaakt, maar hij was niet beschikbaar voor de matinee-uitvoering die ik bijwoonde. Echter: Aldert Vermeulen leidde het Nederlands Philharmonisch Orkest trefzeker en overtuigend door beide eenakters en muzikaal gezien was het geen straf dat de kennismaking met Viotti nog op zich laat wachten. Bij toeval maakt De Nationale Opera door het onfortuinlijke wegvallen van Elder een geslaagde nieuwe start. De collega's van het Koninklijk Concertgebouworkest die nog altijd zichtbaar (en hoorbaar) worstelen met het vertrek van Daniele Gatti zullen dit met enige jaloezie gadeslaan.
Omgekeerde wereld
Want een geslaagde productie is Cav & Pag van De Nationale Opera zeker. In de eerste plaats omdat er goed gemusiceerd werd en bovenal goed gezongen. Brandon Jovanovich wist met een doorleefde uitvoering van clown Canio het publiek in het hart te raken. Leoncavallo's eenakter waarin we Canio vlak voor een uitvoering van zijn komisch gezelschap volgen en hij erachter komt dat zijn grote liefde Nedda vreemd gaat met één van zijn collega's doet de wereld van het toneel en de realiteit door elkaar lopen. De pathos van Jovanovich gaf hier prachtig gestalte aan waardoor de dramatische ontknoping een extra dimensie kreeg. Het fascinerende aan deze productie is dat regisseur Robert Carsen (al bekend bij De Nationale Opera vanwege zijn geweldige en prachtig vormgegeven productie van Verdi's Falstaff) beide eenakters aan elkaar wist te verbinden. Het dramatische slot van Pagliacci (zie de foto die deze bespreking siert) is tegelijkertijd de start van Cavalleria Rusticana. Want in de verbeelding van Carsen vindt het - evenzo dramatische verhaal van de hand van Mascagni - plaats onder de crew en na afloop van de voorstelling van Pagliacci. Een voorstelling in een voorstelling die op papier wellicht wat onduidelijk overkomt, maar in de praktijk zeer goed uitpakt. Een opzet die wordt geholpen door het feit dat Carsen - in markant contrast met het gebruik - ook hier kiest voor de omgekeerde wereld door de volgorde Pagliacci en Cavalleria Rusticana te hanteren. Waar Brandon Jovanovich de show stal bij Pagliacci was deze rol bij Cavalleria Rusticana weggelegd voor de Georgische soliste Anita Rachvelishvili, een echte powerhouse met een dijk van een stem. Ze gaf heerlijk gestalte aan Santuzza die wordt bedrogen door haar Turiddu. Wanneer Turiddu het leven laat in een duel met Alfio (wiens vrouw hij verleidt heeft) worstel Santuzza met tegengestelde emoties. Uit woede heeft zij Turiddu verlinkt, maar de uitkomst doet haar veel pijn. Dat spel van emoties was iets minder zichtbaar bij Rachvelishvili, maar dat laat onverlet dat hier met een groot solist sprake is. Mede door het goede samenspel van solisten, orkest en niet in de laatste plaats het altijd fijne Koor van De Nationale Opera (met een mooie bijrol in Cavalleria Rusticana voor koordirigent Ching-Lien Wu) levert De Nationale Opera een heerlijke en vernieuwende productie af.
Van 5 t/m 28 september 2019 voert De Nationale Opera het tweeluik 'Pagliacci' en 'Cavalleria Rusticana' van respectievelijk Ruggero Leonocavallo en Pietro Mascagni uit. Deze recensie is op basis van de uitvoering op zondag 15 september 2019. Meer informatie en kaarten hier.
Reacties
Een reactie posten