Een briljante studie in macht: 'The Power Broker. Robert Moses and the Fall of New York' van Robert Caro

Ruim veertig jaar geleden verscheen de biografie van “Meesterbouwer” Robert Moses door Robert Caro. En in die veertig jaar is The Power Broker uitgegroeid tot het schoolvoorbeeld van de kracht van een biografie. Maar het tijdloze karakter komt voort uit een biografie die boven alles een briljante studie in macht is. 

“Van de piramides van Egypte, de wederopbouw van Rome na Nero’s brand tot het ontstaan van de Middeleeuwse kathedralen… Alle grote publieke werken zijn op de een of andere manier verbonden met autocratische macht”. Niet zonder reden citeert Robert Caro (1935) de Amerikaanse politiek-econoom Raymond Moley, want het vormt de essentie van de carrière van Robert Moses (1888-1981). Om deze essentie over te brengen, neemt Caro de lezer mee op een reis door het leven van Moses dat de basis vormt voor The Power Broker. Robert Moses and the Fall of New York, een vuistdikke biografie van bijna 1.200 pagina’s. Het valt bijna niet over te brengen hoe een boek over een – zeker buiten New York, maar helemaal buiten de Verenigde Staten en dan ook nog eens bijna vijftig jaar na het verlies van zijn de macht - “stadsplanner” toen én nu nog relevant kan zijn. De fysieke nalatenschap van Moses is immens. Een nalatenschap die door Caro in inleiding wordt benoemd beslaat een duizelingwekkend aantal wegen en parken, maar ook een ongekende stadsontwikkeling en nog vele andere voorbeelden die Moses tot stand heeft laten komen in met name de stad New York. Is een schim uit het verleden met “ slechts” invloed op een stad zo van belang, ook nu nog veertig jaar na het verschijnen van zijn biografie? Zonder aangezien de invloed van Moses verder reikte dan de stad New York, maar ook de hele staat, maar bovenal toch die stad: het levende hart van de Verenigde Staten en in veel opzichten – mede dankzij het hoofdkwartier van de Verenigde Staten waar Robert Moses een grote hand in heeft gehad – de hoofdstad van de wereld. En toch valt dit alles in het niet bij de wijze waarop Robert Moses van 1924 onder de legendarische gouverneur Al Smith tot 1968 toen diens verre opvolger Nelson Rockefeller de staat bestierde, de absolute macht in handen had en stad en staat naar zijn visie wist te vormen. De fascinatie voor de uitoefening van macht heeft Caro tot deze biografie gebracht en is daarom – nu alle hoofdrolspelers allang overleden zijn – volstrekt tijdloos en verplicht voor allen met enige interesse in de werking van politiek en macht, maar bovenal voor een ieder die compromisloos wil worden meegesleept door misschien wel de beste biograaf ter wereld. 

Een leven in dienst van de macht

Want die status mag zonder twijfel aan Robert Caro worden toegekend. Waarbij het vooral bijzonder is dat hij zijn hele werkzame leven in het teken heeft gesteld van slechts twee Amerikaanse titanen van de twintigste eeuw: Robert Moses en Lyndon B. Johnson. Want na Robert Moses koos Caro voor de macht van de (verkozen) politiek en de meester van het hanteren van politieke macht: Lyndon Baines Johnson, de 36e president van de Verenigde Staten. Een biografie gestart in 1982 en achtereenvolgens in 1990, 2002 en 2012 is uitgegroeid tot een reeks van vier delen waarvan – naar het schijnt – het vijfde deel ergens de komende jaren verschijnt en daarmee het levenswerk van Robert Caro afrondt. Een afronding waar vele fans van Caro met smart op wachten, niet in de laatste plaats omdat hij in zijn testament heeft laten opnemen dat indien zijn werk niet onvoltooid is bij zijn overleden deze niet gepubliceerd mag worden. De nauwgezetheid die de biografie van Lyndon B. Johnson markeert, is volledig zichtbaar in zijn beschrijving van Robert Moses. Na afgestudeerd te zijn aan Princeton werkte Caro als onderzoeksjournalist voor Newsday het dagblad voor het New Yorkse Long Island. Een uitgebreid onderzoek over een voorgestelde brug in die regio deed Caro de ogen openen voor de werking van macht. Denkend dat deze exposé zou leiden tot politieke weerstand in het parlement van de staat New York bleek uiteindelijk dat de macht van de ongekozen Robert Moses meer dan afdoende was om zijn gewenste project zonder een centje pijn door de democratische gekozen volksvertegenwoordiging te loodsen. Caro heeft aangegeven dat deze gebeurtenis de aanleiding heeft gevormd voor zijn biografie over Robert Moses. Een biografie over diens macht, de wijze waarop deze tot stand is gekomen en hoe die macht al die decennia is gebruikt. Net zoals Robert Moses heeft Robert Caro daarom zijn leven in dienst van de macht gesteld.

Honger naar macht

Hoewel grotendeels chronologisch is Caro’s beschrijving van het leven van Moses naar de verschillende stadia van “macht” ingedeeld. Een honger naar macht die ooit begon als middel om de doelen van idealist en hervormer Robert Moses te behalen, maar gaandeweg omvormde naar de zucht naar macht om de macht zelf waarmee Moses zich volstrekt doof hield voor andersdenkenden en deze “tegenstanders” rücksichtsloos ruïneerde. Want in de wereld van Moses kon slechts één wil dominant zijn: de zijne. Een wil die werd ondersteund door een ongekende kennis van de wet- en regelgeving waardoor deze benoemde ambtenaar meer macht en invloed had dan zijn politieke bazen, zelfs legendarische burgemeesters zoals Fiorello La Guardia. Het zal dan ook niet verwonderen dat de enige keer dat Moses zichzelf onderwierp aan het democratisch proces door op te gaan voor het burgemeesterschap hij smadelijk verloor. Door de talloze interviews die Caro heeft afgenomen en het – mede met dank aan zijn vrouw die immer optreedt als zijn researcher – uitputtende onderzoek schetst Caro dit opmerkelijke leven van Robert Moses die hij zelf ook enkele malen interviewde totdat Moses er niet meer van gediend was. 

Het imperium van Robert Moses

Via de gouverneur van New York Al Smith betrad Moses voor het eerst de overheid en kon hij zijn leven ten dienste stellen van de hervorming ervan. Maar met de toekenning van autoriteit over de parken van de staat New York breidde de macht van Moses zich gestaag uit. Door de populariteit van parken bij de inwoners van New York en daarmee het politieke nut ervan wist Moses keer op keer iedere tegenstand de kop in te drukken en zijn macht uit te breiden. Moses werd de man van Getting Things Done en zette zijn populariteit bij de mensen die hij feitelijk minachtte om in een onaantastbaarheid waar menig politicus zijn moeder voor in de uitverkoop zou doen. Een onaantastbare macht die zich uitstrekte naar de stad New York en de infrastructuur die nodig is om een dergelijke wereldstad in leven te houden. Want door een algehele visie op die infrastructuur breidde Moses langzamerhand zijn zeggenschap uit naar wegen en bruggen. Kenmerkend daarbij was dat iedere nieuwe bevoegdheid er niet toe leidde dat zijn bestaande bevoegdheden werden afgestoten. Moses bleef stapelen en met oprichting van de Triborough Authority die het beheer over de bruggen (en later tunnels) van New York voerde, creëerde Moses zijn eigen imperium dat door tolopbrengsten en de creatieve inzet van obligaties voor die bruggen een enorme geldstroom veroorzaakte waardoor de macht van Moses alleen maar verder toenam. Door een briljante kennis van de wet wist hij die autoriteit zo in te richten dat opeenvolgende burgemeesters noch gouverneurs enige grip op hem hadden. Op het hoogtepunt van zijn macht beschikte zijn imperium over vrijwel onuitputtelijke inkomsten, een leger aan werknemers en tal van middelen om zijn politieke wil door te drukken. 

Een literaire odyssee

Het knappe aan Robert Caro is dat hij niet alleen de kern van de macht van Robert Moses heeft doorgrond, maar tegelijkertijd een biografie heeft geschreven die een literaire odyssee is en daarmee vrijwel iedere biografie ontstijgt. Bij het beschrijven van een park leunt Moses even op The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald, maar eigenlijk is dat niet nodig, want Caro’s stijl is zo fascinerend dat The Power Broker – in al zijn bijna 1.200 glorieuze pagina’s – bijna niet weg te leggen valt. Langzamerhand bouwt Caro in dit grote aantal pagina’s zijn exposé over de macht en diens werking uit. Een macht die natuurlijk ondanks alle kracht van Robert Moses natuurlijk eindig is. En in glorieus detail beschrijft Caro de teloorgang van de grote Robert Moses die uiteindelijk door gouverneur Rockefeller te gronde wordt gericht. Maar het is een uiting van de ongekende macht van Moses dat dit alleen mogelijk was doordat Rockefeller op dat unieke moment zijn politieke macht en de financiële macht van de familie Rockefeller kon samenvoegen tot het wapen dat de onverwoestbare Robert Moses weet te treffen. Zo weet Caro tot op de dag nauwkeurig het verkrijgen én verliezen van de macht door Robert Moses vast te stellen: “The age of Moses was over. Begun on April 23, 1924, it had ended on March 1, 1968. After forty-four years of power, the power was gone at last.” Maar deze geweldige biografie en studie in macht is een blijvende herinnering aan Robert Moses en het corrumperende karakter van ongebreidelde en ongecontroleerde macht en een monument ter ere van het vakmanschap van Robert Caro. 

Oordeel FerdiBlog: *****

‘The Power Broker. Robert Moses and the Fall of New York’ (1974) van Robert Caro is afgelopen juli – speciaal voor de Britse markt - in een nieuwe hardcover-editie verschenen . Er is geen Nederlandse vertaling beschikbaar. Deze recensie is ook gepubliceerd bij online nieuwsmagazine Jalta.