Een moeilijke man in 'The Big Easy'. 'Mrs. Degas' van Arthur Japin

 

Hoofdpersoon in het nieuwste boek van Arthur Japin is - zoals vaker bij deze schrijver - een cultureel icoon: Edgar Degas. Het werkelijke onderwerp is echter niet de kunstschilder en beeldhouwer van het impressionisme, maar het broeierige New Orleans vlak na de Amerikaanse Burgeroorlog. Met Mrs. Degas geeft Japin zijn eigen inkleuring aan een moeilijke man en een briljant kunstenaar. 

De ontspannen levenswijze leverde New Orleans de bijnaam The Big Easy op. Een markante tegenstelling met Edgar Degas die te boek stond als een (bijzonder) moeilijke man die mede door zijn tegendraadse natuur en reputatie als antisemiet aan het einde van zijn leven niet veel vrienden over had. In zijn nieuwste boek Mrs. Degas brengt Arthur Japin de moeilijke man en The Big Easy samen. Voor de liefhebbers van het werk van Arthur Japin - en daar kan ondergetekende rustig toe gerekend worden - is het bepaald geen geheim dat Japin een grote voorkeur aan de dag lijkt te leggen voor culturele iconen: van Casanova in Een schitterend gebrek tot Tsjaikovksi in Kolja en Nijinsky in Vaslav. Niet toevallig ook de boeken die ondergetekende het meest aanspreken, hoewel De zwarte met het witte hart zeker ook in die categorie valt, maar De Overgave juist weer wat minder. Hoe het ook zij: de focus van Mrs. Degas op één van de bekendste exponenten van het impressionisme past Japin als een jas. Edgar Degas (1834-1917) zou tegen het einde van zijn leven vrijwel volledig blind zijn en moest daarom zijn werk als kunstschilder staken ten faveure van het beeldhouwen. In Mrs. Degas treffen we Degas als een oude mopperkont aan die gedwongen wordt te verhuizen, maar weigert ergens anders te wonen dan in het 9e arrondissement van Parijs. In de aanloop naar de verhuizing waarbij hij uiteindelijk een nieuw huis in zijn geliefde 'negende' krijgt aangeboden, moet de chaos die zijn inventaris is in orde worden gebracht. Niet in de laatste plaats zijn enorme kunstcollectie, zowel van zijn eigen werk als werken van zijn collega-impressionisten die tegenwoordig zijn terug te vinden in tal van vooraanstaande musea. Degas was allesbehalve de stereotype straatarme kunstenaar: afkomstig uit een rijke bankiersfamilie stierf hij als een rijk man. Om hem te helpen bij het opruimen introduceert Japin een - althans in beginsel - naamloze jonge vrouw die de oude Degas moet helpen bij deze grote klus. Het leidt tot een band die met vallen en opstaan hechter wordt en naarmate het vertrouwen groeit, verwordt tot een trip down memory lane. Een duik in de geschiedenis die zich vooral richt op de tijd dat de oude mopperkont doorbracht in de Verenigde Staten en de ontspannen levenswijze van New Orleans. 

De Amerikaanse en Europese tak van de familie-De Gas

De rijke familie De Gas (Edgar maakte er zelf Degas van) kende naast de Europese ook een Amerikaanse tak. De handelsfirma De Gas-Musson gevestigd in New Orleans in Louisiana vormde daarbij de basis voor het familiekapitaal aan die kant van de Atlantische Oceaan. Een niet zo vreemde plek voor een Franse familie daar de roots van Louisiana buitengewoon Frans zijn en dat erfgoed tot op de dag van vandaag nog herkenbaar is. Want het was de zogenaamde 'Lousiana Purchase' waarmee in 1803 de toenmalige Amerikaanse president Thomas Jefferson van het Napoleontische Frankrijk een immens gebied kocht waardoor de de nog jonge republiek bijna in omvang verdubbelde. In het Franse heartland binnen de Verenigde Staten bouwde de Amerikaanse tak van de familie van Edgar Degas aan haar succes. Succes dat ruw onderbroken werd door de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) en leidt tot een grote wijziging in het leven van Degas wanneer zijn nicht Estelle en haar (klein)kinderen aankloppen in Parijs voor onderdak. Deze episode komt naar boven terwijl Degas - aangespoord door zijn mysterieuze helpster - het verleden herbeleefd. Zo alterneert Mrs. Degas telkens tussen het einde van het leven van Degas via de verslaglegging van de mysterieuze helpster in de richting van haar evenzo mysterieuze opdrachtgever en de periode dat Degas zijn familie opname en later een deel van zijn leven in New Orleans doorbracht. Een wereld compleet anders van het Parijs dat hij gewend was en daarmee een mooie inkijk biedt in The Big Easy voordat het die bijnaam verwierf.

Een liefdesroman

Het leidt tot een fijne liefdesroman waarbij de titel Mrs. Degas minder veelzeggend is dan je op het eerste gezicht zou denken. Natuurlijk raakt Degas verliefd, maar is het niet aan deze bespreking om aan te geven hoe die liefde zich ontwikkelt. Zeker niet wanneer ook de jongere broer van Degas, René, in het spel is. Bovenal is Mrs. Degas een op feiten gebaseerde romantisering van een deel van het leven van Edgar Degas. Aan het einde van het boek biedt Japin via een nawoord een verantwoording van de door hem benutte feiten zodat de lezer zelf een oordeel kan vellen over wat feit en wat fictie is.  Tegelijkertijd geeft Japin een (beperkt) inzicht in het leven in New Orleans vlak na de Amerikaanse Burgeroorlog waarbij de geslagen wonden bepaald niet geheeld waren en met name het grote onderscheid tussen wit en zwart nog zeer actueel was ondanks dat het één van de redenen was van diezelfde burgeroorlog. De beschrijvingen van Japin zijn daarbij vooral schetsmatig omdat ze in die zin vooral als decor dienen voor het verhaal dat hij wenst te vertellen: het verhaal van Edgar Degas. Het is daarbij evident dat Japin sympathie koestert voor zijn hoofdpersoon. Japin zet daarbij slim het stijlmiddel in van een mysterieuze 'indringer' wiens agenda pas tegen het einde van het boek duidelijk wordt. Dit levert zowel een fijne liefdesroman op die een typische 'Japin' is als meer inzicht geeft in leven van een moeilijke man die zichzelf vond door een deel van zijn leven door te brengen in The Big Easy.

'Mrs. Degas' van Arthur Japin is afgelopen september verschenen bij De Arbeiderspers. Het boek is tevens als Ebook verkrijgbaar.