Het Verenigd Koninkrijk worstelt nog weleens met haar grootse en wijdverspreid verleden en juist daardoor ook met haar huidige plek in de wereld. Deze kwestie kwam al uitgebreid aan bod in het boek Empire van Jeremy Paxman dat ik recent las. Grappig genoeg ligt het verleden van het Verenigd Koninkrijk, en dan met name Engeland, ten grondslag van de satirische roman 'England, England' van Julian Barnes. Barnes won in 2011 de Man Booker Prize, maar al jaren daarvoor streed hij voor deze prestigieuze prijs met 'England, England' uit 1998, maar toen niet won. Barnes is pas op mijn radar gekomen met zijn Man Booker-nominatie en winst in 2011 met 'The Sense of an Ending'. Een boek dat ik pas las na aanraden van een collega en recent nog op deze blog over schreef (zie voor recensie hier). Het boek las zo ontzettend prettig en het verhaal intrigeerde en verraste dermate dat ik meteen meerdere boeken van Barnes heb aangeschaft. 'England, England' is daarmee het tweede boek van Barnes dat ik las.
Opvallende daarbij is dat 'England, England', op het prachtige proza na, volstrekt anders is dan 'The Sense of an Ending'. Als ik niet had geweten dat beide boeken dezelfde schrijver hadden, had ik dat wellicht zelf nooit bedacht. Want 'England, England' is een compromisloze satire op de geschiedenis van Engeland, het verlies van haar wereldrijk, de aard van de Engelsman en de waarde van een replica versus de waarde van een origineel.
De premisse van het boek is volstrekt onrealistisch, maar de wijze waarop het door Barnes wordt doorgevoerd, maakt het een perfecte satire. 'England, England' is het verhaal van de steenrijke Britse entrepeneur Sir Jack Pitman die zeggenschap over het Isle of Wight verwerft en daar een replica creëert van 'Englishness', toeristische trekpleisters en het Engelse verleden. Zo verwordt het Isle of Wight tot een klein Engeland waar de gemiddelde toerist het echte Engeland slechts in een fractie van de tijd, in groter comfort en zonder alle hedendaagse ellende kan ondergaan, aanschouwen en beleven. Het 'England, England' zoals Pitman's 'The Project'/'The Island' langzamerhand wordt, stelt het oude Engeland op een gegeven moment zelfs in de schaduw. Want het boek begint in de 20e eeuw, maar sleurt de lezer mee naar een satirisch alternatief universum dat eindigt in de 21e eeuw wanneer zelfs de oprichter Sir Jack Pitman door een replica is vervangen omdat hij van ouderdom is gestorven. Daarmee wordt de waarde van de replica op ondubbelzinnige wijze aangetoond en leidt tot de vraag wanneer replica's zo allesomvattend zijn dat het origineel er niet meer toe doet. Wie wel eens in Las Vegas is geweest kan zich bij replica's van alles voorstellen, maar niet dat ze het origineel doen vergeten. Wanneer wordt dat punt echter wel bereikt? Tegelijkertijd wordt in het boek 'Englisness' en 'everything English' op de hak genomen waarbij eigenlijk de conclusie is dat de geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk is afgerond en men slechts nog kan teren op het glorieuze verleden. En wanneer dat verleden in een perfecte Disney World-achtige context kan worden weergegeven, rijst de vraag of er dan nog behoefte is aan het origineel.
Door de grootsheid maar ook de satire van het centrale idee van het boek komen de personages er wat vlakjes vanaf. Dat kan eigenlijk ook niet anders, want satire leent zich niet voor diepgravende beschouwingen van personages en hun onderlinge verhoudingen. Toch doet Barnes hier een poging toe door ook de diverse medewerkers van Pitman een centrale plek te geven. Een plek die vooral is voorbehouden aan de ambitieuze Martha Cochrane die Pitman uiteindelijk naar de kroon zal steken en haar collega, later ondergeschikte, Paul Harrison met wie ze een relatie zal krijgen. De invulling van de personages vond ik wel erg oppervlakkig en het is ook de vraag in hoeverre zij nou echt iets aan het boek toevoegen. Aan de andere kant zijn ze juist broodnodig om het centrale idee en de satire van dat idee enigszins 'body' te geven. Wanneer je dus van satire, mooi proza en (de geschiedenis van) het Verenigd Koninrijk c.q. Engeland dan kun je met een gerust hart dit boek aanschaffen.
Reacties
Een reactie posten