Groot was de controverse over de vermeende corruptie van de jeugd door The Catcher in the Rye van J.D. Salinger, maar wie schrikt tegenwoordig nog van deze schelmenroman?
De corruptie van de jeugd en het aanzetten tot geweld is een thema waarbij films en televisieseries, maar vooral games de gebeten hond zijn. De (lichte) ophef over het gewelddadige effect van het recent verschenen Grand Theft Auto V is daar een goed voorbeeld van. De moord op twaalf scholieren tijdens de Columbine Shooting (1999) leidde tot beschuldigingen richting games als Wolfenstein en Doom, maar ook Oliver Stone’s film Natural Born Killers. De relatie tussen gewelddadige films en games is
– zover deze recensent weet althans – nog nooit echt overtuigend
aangetoond, toch wordt de relatie – niet geheel onbegrijpelijk – wel
vaak gelegd. Het lijkt daarbij overigens wel voor de hand te liggen dat
indien dergelijke films en/of games als inspiratiebron dienen, er bij de geïnspireerde aspirant-moordenaar toch in beginsel al een steekje (of meerdere steekjes) los moet zitten.
Deze thematiek lijkt toch vooral iets van het laatste deel van de
20ste en het begin van de 21ste eeuw waarin de onschuldige jeugd steeds
meer (gewelddadige) prikkels voorgeschoteld krijgt. Toch is de corruptie
van de jeugd een thema dat zo oud als de wereld zelf is en elk tijdperk
kent zijn eigen steen des aanstoots. Toen de wereld halverwege de 20ste
eeuw niet beschikte over (video)games, maar slechts spellen
van een hele andere orde, speelde dezelfde discussie over de corruptie
van de jeugd in relatie tot boeken. Het bekendste Nederlandse voorbeeld
is de zogenaamde ‘schelmenroman’ Ik, Jan Cremer (1964) van de
gelijknamige Jan Cremer. De voor die tijd expliciete seksualiteit deed
het keurige en burgerlijke Nederland toch licht op haar grondvesten
schudden.
Jan Cremer was overigens niet de eerste wiens boek de tere kinderziel
tot het kwade verleidde. J.D. Salinger (1919-2010) was hem al ruim een
decennium voor met het in 1951 uitgebrachte The Catcher in the Rye. In The Catcher in the Rye volgen we de zestienjarige Holden Caulfield die na van school getrapt te zijn omzwervingen maakt door zijn hometown New
York en daarbij de moeilijkheden van puberteit en seksualiteit
inzichtelijk maakt. Deze thema’s en het (voor die tijd!) expliciete
karakter van het boek zorgden ervoor dat The Catcher in the Rye ten prooi viel aan censuur in het Amerikaanse onderwijs. Mede door deze censuur is The Catcher in the Rye één
van de bekendste boeken in de Engelstalige literatuur en wordt er grote
invloed aan toebedacht. Het knappe daarbij is dat J.D. Salinger zich zo
goed wist in te leven in het personage van Holden Caulfield en de
tienercultuur van die tijd. Holden Caulfield is daarmee een icoon van
die tijd geworden. Een literaire James Dean zo u wilt.
Overigens heeft The Catcher in the Rye zijn faam ook te danken aan de schrijver. J.D. Salinger heeft meer geschreven dan alleen dit boek, maar The Cather in the Rye is wel zijn meest omvattende werk. Door de relatie die Time legde
tussen het werk en het eigen leven van Salinger, leidde hij vanaf 1965
het leven van een kluizenaar. Een makkelijke man schijnt het daarvoor,
maar zeker daarna, ook niet te zijn geweest. Dit kluizenaarsbestaan en
de controverse rondom het boek hebben geleid tot een bijna mythische
status.
Bij het lezen van The Catcher in the Rye ruim zestig jaar na
de eerste uitgave, moet geconstateerd worden dat die mythische status,
gerelateerd aan dat tijdperk en de samenkomst van controverse met het
teruggetrokken bestaan van Salinger, begrijpelijk is, maar op grond van
het boek zelf toch een stuk minder. Het boek is een mooi tijdsbeeld van
de Verenigde Staten van de naoorlogse jaren en dan vooral van New York,
maar geen hedendaagse lezer die zal schrikken van het taalgebruik en de
(tamme) seksualiteit. Dat is overigens geen diskwalificatie van het
boek, aangezien een boek nooit volledig los kan worden gezien van het
tijdperk waarin het is geschreven.
Met de uitgave van de – de recensies in ogenschouw nemend –
definitieve biografie van J.D. Salinger van David Shields en Shane
Salerno en het nieuwtje uit een documentaire dat Salinger bij zijn dood
opdracht heeft gegeven tot het uitbrengen van ‘nieuw’ werk van zijn
hand, is het helemaal geen gek idee om deze klassieker nog eens te
lezen. Maar na het lezen de handjes netjes boven de dekens!
‘Het Goede Leven’ bespreekt klassiekers uit de Amerikaanse literatuur van de 20ste eeuw. Eerder werden ‘The Great Gatsby’ van F. Scott Fitzgerald, ‘Of Mice and Men’ van John Steinbeck en ‘The Old Man and the Sea’ van Ernest Hemingway besproken.
Deze recensie is ook gepubliceerd op Het Goede Leven, het culturele katern van De Dagelijkse Standaard.
Naast mijn eigen FerdiBlog recenseer ik regelmatig o.a. boeken en
concerten op Het Goede Leven en geef ik mijn opinie over actuele cultuurpolitiek.
Reacties
Een reactie posten