Net als de V2 zelf komt de gelijknamige roman van Robert Harris niet geheel succesvol van de grond

 

In zijn nieuwste roman V2 keert Robert Harris - na Fatherland, Enigma en Munich - opnieuw terug naar de Tweede Wereldoorlog. Ditmaal laat hij zijn fantasie los binnen de context van de laatste stuiptrekking van het Derde Rijk: de langeafstandsraket V2 die dood en verderf zaaide in met name Londen tijdens de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog. Harris is een begenadigd romanschrijver en hoewel V2 als een trein leest, komt het boek - gelijk de raket zelf - niet geheel succesvol van de grond. 

Robert Harris (1957) is zo'n schrijver waarbij zijn naam feitelijk werkt als een keurmerk. Het maakt in de regel niet uit welk onderwerp hij neemt voor een roman daar in veruit de meeste gevallen het leidt tot een succesvolle en zeer leesbare roman. Romans die zich met enige regelmaat mogen verheugen op een film- of televisiebewerking. Niet zo vreemd omdat Harris goed weet hoe hij een verhaal vertelt en spanning opbouwt: van de alternatieve geschiedenis in Fatherland waar Duitsland de Tweede Wereldoorlog heeft gewonnen tot zijn driedelige magnum opus over het leven van Cicero en daarmee de opkomst van het Romeinse Keizerrijk. De Tweede Wereldoorlog is een context waar Harris zich blijkbaar thuis voelt. Binnen de bestaande geschiedenis weet hij op basis van zijn fantasie een verhaal te vertellen dat de lezer aan het boek gekluisterd houdt. Bij Fatherland ontsproot uit zijn fantasie een volledig alternatief universum terwijl bij Enigma en het meer recente Munich Harris zijn verhaal vertelt binnen de beperkingen van de feitelijke gebeurtenissen. Zijn nieuwste roman V2 volgt de realistische lijn van Enigma en Munich en laat zijn fictieve hoofdpersonen Rudi Graf en Kay Caton-Walsh acteren binnen de begrenzing van het daadwerkelijke V2-programma van het Derde Rijk. Het knappe aan Robert Harris is dat hij zelden teleurstelt, één van de redenen waarom ondergetekende het grootste deel van zijn boeken - met veel plezier - heeft gelezen. Zijn voorlaatste boek - The Second Sleep (2019) - is behoorlijk kritisch ontvangen en wellicht de reden waarom deze nog op het 'te lezen'-lijstje staat. Het goede nieuws over V2 is dat het ouderwets lekker weg leest. Het mindere nieuws is dat het boek - net als de gelijknamige raketproject- niet geheel succesvol uitpakt. 

Van vergelding naar ruimtevaart

Hoewel de Tweede Wereldoorlog al lang verloren was, bleef Nazi-Duitsland uitkijken naar een wonderwapen dat de kansen zou keren. Een wapen dat tegelijkertijd als vergelding kon dienen voor de vernietigende bombardementen van de geallieerden die de Duitse steden tot puin hadden teruggebracht. Het project dat zou leiden tot de langeafstandsraket Vergeltungswaffe 2 (V2) moest in die behoefte voorzien. Onder leiding van Wernher von Braun werden enorme hoeveelheden geld en menskracht in het project gestopt dat tegen het einde van de oorlog zou leiden tot de inzet van de niet bepaald betrouwbare en relatief matig functionerende V2. Doordat het Derde Rijk nog altijd Nederland bezet had, beschikte Hitler over een lanceer-locatie dichtbij genoeg om het Verenigd Koninkrijk in het hart te raken: Londen. Door vanaf Scheveningen de V2 te lanceren vielen in de Britse hoofdstad talloze doden. De vernietiging die de V2 teweeg bracht, stond - zowel qua omvang als kosten - niet in verhouding tot het effect van de bombardementen van de geallieerden, maar de impact die de angst voor de V2 had, was daarentegen een stuk groter. Om de nederlaag af te wenden besloot Hitler onvoorstelbare hoeveelheden geld en menskracht in te zetten om alsnog de finale overwinning af te dwingen. De geschiedenis heeft uitgewezen dat het de laatste stuiptrekking van een reeds verslagen vijand bleek, maar de V2 zou voortleven. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog wisten de geallieerden, met name de Verenigde Staten, tal van Duitse wetenschappers - waaronder Wernher von Braun - over te laten lopen. Op de ruïnes van het V2-programma zou uiteindelijk het ruimtevaartprogramma gebouwd worden dat onder andere de mens naar de maan bracht. Binnen deze context maken we kennis met beide kampen: Kay Caton-Walsh die vanuit Britse kant verwoede pogingen doet om de lanceerplek van de V2 te achterhalen zodat het gebombardeerd kan worden en Rudi Graf die als technicus de taak heeft om zoveel mogelijk V2-raketten succesvol af te laten vuren. En natuurlijk kan een romantische dimensie niet ontbreken. 

Niet geheel succesvol

Zoals je van Robert Harris mag verwachten, leest V2 als een trein. Telkens wisselt het perspectief van Londen dat zwaar gehavend is door V2-raketten en tegelijkertijd met man en macht op zoek is naar de locatie van de raketten om deze uit te kunnen schakelen naar Scheveningen waar Dr. Rudi Graf en zijn team de lancering van de raketten begeleiden. De perspectieven lijken in het begin goed uitgewerkt: Kay Caton-Walsh is werkzaam bij intelligence in de buitengebieden rondom Londen om het V2-gevaar op te sporen, terwijl bij Rudi Graf de spanning zichtbaar wordt tussen zijn focus als wetenschapper en de fatale en kwaadaardige realiteit van het Derde Rijk. En daar horen - zoals het een goede roman betaamt - ook backstories bij. In het geval van Rudi Graf zijn betrokkenheid bij het V2-project vanaf de start en zijn band met Wernher von Braun. Von Braun die door Harris getypeerd wordt als iemand die de middelen van het Derde Rijk gebruikt om zijn levenslange wens in vervulling te laten gaan: het bereiken van de sterren via zijn raketprogramma. Kay maakt de nadelige effecten van die wens mee wanneer ze slachtoffer wordt van een V2-inslag. Ze komt er redelijk goed vanaf, maar haar minnaar heeft het wat zwaarder. Een minnaar die getrouwd is en net zoals zij werkzaam is in het militaire establishment dat tot taak heeft het V2-project te vernietigen. Natuurlijk leidt dit tot spanningen en - oh toeval - komt de vrouw van de betreffende hooggeplaatste minnaar ook nog even om de hoek kijken. Het leidt tot een gevaarlijke missie op net bevrijd Belgisch grondgebied waar nadere romantische én militaire avonturen staan te wachten. Vanuit dat perspectief doet Rudi Graf het wat rustiger aan hoewel het verhaal tegen het einde een klein beetje uit de bocht vliegt met een romantische dimensie die totaal niet in lijn is met de ontwikkeling van Graf's personage. Sowieso is de hele uitwerking van het fictieve gedeelte van V2 een beetje oppervlakkig. Schijnbaar heeft Harris het boek relatief snel geschreven mede als gevolg van de Corona-lockdown waardoor hij aan zijn schrijftafel gekluisterd was. Het laat onverlet dat V2 lekker wegleest, maar de verwachtingen - helaas - niet volledig waar maakt. In die zin spiegelt het boek het gebrek aan succes van de V2, waarbij in het geval van de V2 zelf het maar goed is dat het project niet volledig uit de verf kwam. 

V2 van Robert Harris is half september verschenen. Vrijwel gelijktijdig is de Nederlandse vertaling van Rogier van Kappel bij Cargo uitgekomen. Deze bespreking is op basis van de oorspronkelijk Engelstalige versie.