'Onegin' van Het Nationale Ballet: Meeslepend liefdesdrama zonder poespas


Het Nationale Ballet
Onegin
(Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, 1840-1893)

Anna Tsygankova, Tatiana
Jozef Varga, Onegin
Qian Liu, Olga
Remi Wörtmeyer, Lensky
Sébastien Galtier, Gremin

John Cranko (choreografie)
Kurt-Heinz Stolze (muziekbewerking en orkestratie)
Elisabeth Dalton (decor en kostuums)

Het Nationale Ballet
Ermanno Florio, Het Balletorkest
Nationale Opera & Ballet, Amsterdam

Hoewel Tsjaikovski "slechts" muziek schreef voor drie balletten betekent dit allerminst dat de balletwereld zich hoeft te beperken tot Het Zwanenmeer, De Notenkraker en De Schone Slaapster. Want met Onegin liet choreograaf John Cranko zich weliswaar inspireren door Tsjaikovski's opera Jevgeni Onegin maar vond hij de muziek in ander werk van de Russische romanticus. Aan Het Nationale Ballet is een dergelijk klassiek doch eigentijds liefdesepos zeer besteed en tekent daarom voor een meeslepende productie. 

Het zijn goede tijden voor liefhebbers van Tsjaikovski. Want hoewel Onegin va John Cranko (1927-1973) in 1965 in première ging bij het Stuttgarter Ballet en in 1967 een gereviseerde versie kreeg, duurde het nog tot 2002 voordat Het Nationale Ballet zich er aan waagde. Maar nu dus in de reprise. Een goede timing aangezien enkele maanden geleden een ander ballet gebaseerd op het werk van Tsjaikovski in Nederland te zien was: Alice in WinterWonderland van De Dutch Don't Dance Division (zie hier voor die recensie). De basis voor die productie werd in 1995 gelegd door componist-dirigent Carl Davis die de opdracht van het English National Ballet kreeg om op grond van het werk van Tsjaikovski muziek samen te stellen voor een balletversie van Alice in Wonderland. Het aardige daarbij is dat Tsjaikovski nog altijd inspireert, maar dat zijn oeuvre dermate groot is dat beide balletten slechts één deel uit dat oeuvre delen. Daar waar Alice bestaat uit een avonturentocht door de fantasie van een meisje, is Onegin een onvervalst liefdesepos. Een ballet dat net als de (bijna) gelijknamige opera gebaseerd is op een roman van Aleksandr Poesjkin (1799-1837). Een schrijver die rustig de Russische Shakespeare genoemd mag worden. Met Onegin schreef hij vooral een liefdestragedie aangezien de liefde van Tatjana door Onegin wordt afgewezen. Een nare afwijzing aangezien Onegin voor de ogen van Tatiana haar liefdesbrief aan hem verscheurt. Om het allemaal nog een tikkeltje erger te maken flirt Onegin met Olga, de verloofde van zijn vriend Lensky. Deze Lensky laat het er niet bij zitten, daagt Onegin uit voor een duel, maar laat daarbij het leven. Vele jaren later is de arrogante en harteloze Onegin veranderd in een lege huls op zoek naar een antwoord op zijn eigen nutteloosheid. Op een bal van een prins ontmoet hij wederom Tatiana die inmiddels de vrouw van zijn gastheer blijkt. Onegin raakt alsnog verliefd op Tatiana, maar ditmaal is zij het die zijn liefdebrief verscheurt en een einde maakt aan dit tragische epos. 

Een eigentijdse klassieker
Het bizarre aan dit verhaal is dat het deels overlap heeft met het werkelijke leven van Poesjkin, zonder dat hij daar overigens erg in heeft gehad. Want Poesjkin zou zelf de dood vinden in een duel naar aanleiding van een (vermeende) affaire. Een affaire waarbij het duel overigens eerder werd afgewezen, maar een zeer literaire doch krenkende brief van Poesjkin aan zijn tegenstrever alsnog leidde tot het fatale duel. Het is daarom niet voor niets dat het begindoek van deze productie het portret van Poesjkin draagt, inclusief zijn geboorte- en sterfjaar. De productie van Het Nationale Ballet is daarbij klassiek, maar dat past juist erg goed bij deze tragische liefdesgeschiedenis. De choreografie van John Cranko is weliswaar ook klassiek, maar heeft een duidelijk eigentijds karakter. Daarbij is het opvallend dat de gehele productie een fijne 'vaart' heeft waarbij de solo's, duetten en de (indrukwekkende) scenes van het corps de ballet naadloos en afwisselend in elkaar overgaan. Dit alles ondersteund door de tijdloze muziek van Tsjaikovski die als symbool van de (muzikale) Romantiek zeer op zijn plaats is. Het knappe is dat het arrangement, gelijk Carl Davis voor Alice in Wonderland, weliswaar bestaat uit een allegaartje van meer en minder bekende muziek van Tsjaikovski maar wel klinkt als één geheel. 

Lul van een vent
Maar wat uiteindelijk deze productie geslaagd maakt, zijn de prestaties van Het Nationale Ballet. Met Jozef Varga heeft Onegin een solist die niet alleen technisch uitmuntend is, maar vooral uitstekend gecast is als de arrogante Onegin. Want sympathiek is Onegin zeker niet, het is gewoon een lul van een vent. Varga weet op overtuigende wijze gestalte te geven aan een man die probleemloos solt met de gevoelens van een vrouw en er ook wel been in ziet om een vriend te doden. Een vriend die overigens evenzo zo goed gestalte wordt gegeven door Remi Wörtmeyer die technisch eveneens enorm begaafd is, maar een karakter hieraan koppelt dat innemend is. Ster is natuurlijk Tatiana in een prachtrol van Anna Tsygankova. Dit alles gecompleteerd door een goed op elkaar ingespeeld corps de ballet en de uitstekende bezielende begeleiding door het Balletorkest onder leiding van Ermanno Florio. De liefhebber van een meeslepend liefdesdrama als klassiek doch eigentijds ballet kan de komende weken probleemloos terecht bij Het Nationale Ballet.


'Onegin' wordt van 29 maart t/m 16 april 2017 uitgevoerd door Het Nationale Ballet. Deze recensie is op basis van de première op 29 maart. Meer info en kaarten bestellen hier

Reacties