Historica Willemijn van Dijk schetst in haar eerste roman het Romeinse Rijk onder Keizer Claudius. Niet het perspectief van de heersende dynastie is leidend, maar de blik vanuit vrijgelatene Pallas. De vertelvorm en het perspectief geven Van Dijk de ruimte om een Rome te beschrijven dat met Nero als opvolger van Claudius het einde inluidde van de Julisch-Claudische dynastie.
Van 41 tot 54 na Christus regeerde Claudius over het Romeinse Rijk. Een man die nooit voorbestemd was om te heersen door zijn lichamelijke handicaps en stotteren. Na Augustus en Tiberius was het Caligula die in 37 na Christus met het keizerlijke purper werd omhangen en voorbestemd was tot een langdurige heerschappij over een wereldrijk. Zijn gekte zorgde ervoor dat zijn keizerschap verviel in wreedheid en ertoe leidde dat hij na vier jaar op de troon werd vermoord. De voortijdige dood van Caligula bracht zijn 'arme oom Claudius' tot het purper: met dank aan de Pretoriaanse Garde werd hij tot de nieuwe keizer uitgeroepen. Hoewel hij door zijn gebreken door velen niet voor vol werd aangezien was dat niet terecht. Van huis uit een historicus wist Claudius onder andere - na een eerdere halfhartige poging door de grote Julius Caesar - Britannia aan het Romeinse Rijk toe te voegen en werd de haven van Ostia gemoderniseerd en uitgebreid teneinde de graantoevoer voor immer groeiende hoofdstad te verzekeren en daarmee de periodieke hongersnood te ledigen. Ook zijn heerschappij zou voortijdig - ditmaal door gif - eindigen en leidde tot het keizerschap van Nero wiens regeerperiode veelbelovend begon, maar gelijk Caligula eindigde in misère. Met Nero kwam een einde aan de Julisch-Claudische dynastie van keizers en daarmee een tijdperk. Voor historica Willemijn van Dijk alle aanleiding om met Het Wit en het Purper een roman over deze periode te schrijven.
In de voetsporen van Robert Graves
Het Romeinse Rijk en de Julisch-Claudische dynastie zijn bepaald niet onbekend voor Willemijn van Dijk (1984). Eerder verschenen van haar hand al Via Roma. De geschiedenis van Rome in 50 straten en De Opvolger. Hoewel beide boeken nadrukkelijk non-fictie zijn, is De Opvolger een literaire biografie van keizer Tiberius, de voorganger en oom van Claudius en man die Caligula verhief tot zijn keizerlijke opvolger. Met Het Wit en het Purper schrijft Van Dijk haar eerste echte roman. Daarmee schept ze voor zichzelf de ruimte om het Rome onder Claudius en zijn tijd als keizer te schetsen. Niet bepaald origineel aangezien Robert Graves met I, Claudius (1934) en Claudius the God (1935) al een literaire blik wierp op dit tijdperk vanuit het (fictieve) autobiografische perspectief van Claudius. De literaire vertaling van Graves is mede door de memorabele televisiebewerking I, Claudius (1976) met een onnavolgbare Derek Jacobi in de hoofdrol onderdeel van het collectieve bewustzijn. Desalniettemin heeft Van Dijk genoeg te melden zodat geen sprake is van een herhaling van zetten. In Het Wit en het Purper is de hoofdrol weggelegd voor de vrijgelatene Pallas wiens leven de basis vormt voor deze roman. Te vondeling gelegd in Griekenland komt Pallas door tal van omwegen terecht in het huishouden van de nobele Antonia, dochter van Marcus Antonius, moeder van Claudius en belangrijk onderdeel van de Julisch-Claudische familie. Via die lijn wordt Pallas een vertrouweling van Claudius en wordt hij - samen met een andere vrijgelatene Narcissus - een belangrijke 'minister' in diens regering. Pallas laat zich vervolgens in met Agrippina, vierde echtgenote van Claudius die tevens zijn nicht is (want de zus van Caligula), en haar queeste om haar zoon Nero op de troon te krijgen. Het Wit en het Purper handelt daarom voor een groot deel over Agrippina die door Brittanicus, de echte zoon van Claudius, opzij te schuiven de macht in de schoot van haar zoon doet belanden.
Vrijgelaten(e)
In ruim vierhonderd pagina's doet Willemijn van Dijk het verhaal van Pallas en Agrippina uit de doeken waarbij Claudius feitelijk een bijrol heeft. Door de romanvorm afgewisseld met fragmenten uit de memoires van Agrippina schetst Van Dijk het Rome onder Claudius. Een verstandige keuze daar het historische materiaal over deze periode niet bepaald overvloedig is en de fantasie van een schrijver nodig is om de Romeinse wereld tot leven te brengen. In tegenstelling tot Robert Graves met I, Claudius gebruikt ze daarbij niet een autobiografisch perspectief. Ook de vertelvorm die John Williams hanteert voor Augustus door een verzameling fictieve brieven, dagboekaantekeningen, memoires en reisverslagen is niet de weg die Van Dijk kiest. De traditionele romanvorm die Van Dijk verkiest, geeft haar de vrijheid om - binnen de grenzen van de historische feiten - het keizerschap van Claudius (en de aanloop ernaartoe) te schetsen. Dat ze daarbij kiest voor het perspectief van een vrijgelatene voegt een extra dimensie toe aan deze vrijgelaten vertelvorm. Van Dijk hanteert daarbij een prettig literaire stijl waarbij enige voorkennis van de Julisch-Claudische dynastie toch wel handig is, gezien de diverse familieverbanden die Julius Caesar en uiteindelijk Nero met elkaar verbinden. Liefhebbers van I, Claudius - zowel de roman als de televisieserie - en Augustus van John Williams kunnen zonder aarzeling zich werpen op Het Wit en het Purper.
'Het Wit en het Purper' van Willemijn van Dijk is in april 2019 verschenen en wordt uitgegeven door Ambos|Anthos.
Reacties
Een reactie posten