Mahler: Symfonie Nr. 9
Koninklijk Concertgebouworkest, Bernard Haitink
Concertgebouw, Amsterdam
'Die Symphonie muss sein wie die Welt. Sie muss alles umfassen' heeft Gustav Mahler (1860-1911) ooit gezegd. En wie zijn repertoire maar een beetje kent, snapt meteen wat hij er mee bedoelt. Zijn oeuvre bestaat, naast een aantal prachtige cycli van liederen, vrijwel volledig uit zijn symfonieën. Het feit dat in 2010 het 150 jaar geleden was dat hij is geboren en het dit jaar 100 jaar geleden is dat hij (veel te vroeg) is gestorven, gaat aan de wereld van de klassieke muziek niet ongemerkt voorbij. Zowel in 2010 als in 2011 staat Mahler in alle concertzalen veelvuldig op de lessenaar. En dat was in de jaren voor 2010 ook al niet gering. En dan te bedenken dat hij pas in de tweede helft van de 20e eeuw door het grote publiek herontdekt is, niet in de laatste plaats in Nederland.
Nederland kent sinds Mengelberg, tijdgenoot en groot promotor van Mahler, een Mahler-traditie. Het Koninklijk Concertgebouworkest heeft dit met kracht ondersteund door in 2010 en 2011 alle symfonieën van Mahler en Das Lied von der Erde uit te voeren. Ik ben in de gelukkige omstandigheid in het bezit te zijn van dit abonnement en heb inmiddels 9 symfonieën onder louter topdirigenten (Harding, Jansons, Fischer, Gatti, Maazel & Boulez) mogen horen. De hoogtepunten van de serie zijn zonder twijfel de uitvoeringen door de eigen chef-dirigent Mariss Jansons die zowel in de 2e, 3e als 8e symfonie schitterde. De eerste twee zijn inmiddels op het huislabel RCO Live uitgebracht. Toch bleek dat het echte hoogtepunt plaats vond op vrijdag 13 mei: Mahler's Negende onder voormalig chef-dirigent van het KCO Bernard Haitink.
De combinatie van Mahler en Haitink staat synoniem voor prachtige, subtiele en krachtige vertolkingen. Een terechte reputatie die begon met zijn Mahlercyclus in de jaren zestig en zeventig voor Philips met het KCO gevolgd door talloze uitvoeringen en opnames met o.a. de Berliner Philharmoniker en het Chicago Symphony Orchestra. Zelf ben ik al jarenlang groot bewonderaar van Haitink. Naast de vele opnames van hem in mijn bezit heb ik hem inmiddels al vijf keer mogen zien optreden. Stuk voor stuk prachtige avonden met o.a. de Negende van Bruckner, de concertante uitvoering van de eerste Akte van Wagner's Die Walküre, de Kerstmatinee 2009 en zijn 'signature'-muziekstuk La Mer van Debussy.
Deze vijfde 'ontmoeting' met Bernard Haitink, met Mahler's Negende op de lessenaar, was fenomenaal. Deze laatste volledig gecomponeerde symfonie van Mahler is meer ingetogen dan de andere symfonieën en lijkt ook het meeste vooruit te blikken op de overgang naar atonaliteit die Schönberg uiteindelijk zou bereiken. Het is daarom niet verrassend dat vele muziekkenners ervan uitgaan dat had Mahler langer geleefd hij het pad naar de atonaliteit zou hebben geëffend. Haitink's uitvoering was prachtig in subtiliteit en transparantie en leidde tot een spanning en intensiteit die het Concertgebouw, zeker in het laatste deel, volledig in z'n greep hield. Je kon - en dat is redelijk uniek - letterlijk een speld horen vallen. Het duurde daarom ook lang voordat het applaus op gang kwam. Iedereen, Haitink en de geweldige spelers van het KCO voorop, moest de muziek een plek te geven voordat de zeer terechte waardering kon worden geuit. Het leidde tot een langdurige staande ovatie waarbij Haitink bij één van de laatste 'curtain calls' de partituur omhoog hield en daarmee aangaf: het applaus is bedoeld voor de componist en zijn prachtige compositie. Dat is zeker zo, maar de compositie klonk zelden zo goed en werd zo intens beleefd als onder Haitink. Hij wordt helaas steeds ouder en de kenmerkende lange trap op en af gaat niet meer, maar hij musiceert nog steeds als de beste. Met Haitink heeft Nederland een dirigent van wereldklasse die terecht in binnen- en buitenland geroemd wordt.
Ik kan mij in deze recensie helemaal vinden. Kippenvelbezorgend, deze uitvoering. En inderdaad een heel bijzonder gebaar van Haitink om bij het applaus de partituur even omhoog te houden.
BeantwoordenVerwijderenMaar ik lees dat je geïnteresseerd en actief bent in de liberale politiek, Ferdi. Dat betekent dat wij beiden de liefde voor de muziek en de inzet voor liberale politiek delen.
Maar deel jij ook mijn zorgen over de plannen van mijn partijgenoot Zijlstra (ik weet niet of jij ook VVD-lid bent)? Ik ben door zijn voorgenomen bezuinigingen zeer verontrust. Natuurlijk moet er ook op kunst en cultuur bezuinigd worden. Maar in deze mate?
Het Koninklijk Concertgebouworkest bijvoorbeeld - volgens sommigen het beste orkest ter wereld - heeft, om deze positie te kunnen handhaven, een omgeving nodig heeft waarin het kan floreren, bloeien en verder groeien. En een kweekvijver waaruit geput kan worden. Die voedingsbodem dreigt nu mede door de opstelling van mijn (onze?) partij zwaar te worden beschadigd.
Let wel: de relatief kleine post van kunst en cultuur op de rijksbegroting moet er buitenproportioneel aan geloven (niet enkel 20% bezuiniging op de rijksbegroting maar aangezien ook gemeenten drastisch bezuinigen de facto dus nog meer, waarbij podiumkunsten ook nog eens naar het hoog BTW-tarief gaan maar bezoek aan pretparken, voetbalwedstrijden en bioscoop ongemoeid wordt gelaten ...).
Is dit omdat Wilders c.s. menen dat er fors gesneden moet worden 'in al die linkse hobby's zoals ... kunstsubsidies' (zoals je weet een letterlijk citaat van de PVV website), of komt het anti-intellectuele en anti-culturele klimaat nu ook voort uit de boezem van de VVD? Misschien dat ook binnen de partij daarover wat meer debat zou moeten komen (ik vond het artikel ‘Halbe, ga je visieloos bezuinigen of op weg naar een nieuwe Gouden Eeuw?’ van Pauline van der Meer Mohr in NRC Handelsblad van 25 mei jl. wel aardig als uitgangspunt).
Benieuwd naar jouw mening.
Liberale groeten van
Jan Schultheiss
Beste Jan,
BeantwoordenVerwijderenDank voor je reactie en leuk om te lezen dat jij je kunt vinden in mijn recensie van dit prachtige concert.
Je hebt goed uit mijn profieltekst af kunnen leiden dat ik inderdaad (actief) lid ben van de VVD. Al sinds 1999. Nu ben ik het over het algemeen vaak eens met de VVD, maar cultuur is daarbij een uitzondering.
Vanmorgen stond in de Volkskrant een aardig overzichtsartikel hoe het cultuurstandpunt van de VVD de afgelopen jaren is gedraaid van de lijn-Bolkestein naar de lijn-Blok. Ik voel me veel meer thuis bij die eerste lijn.
Dat betekent niet dat ik niet vind dat er niet bezuinidigd zou kunnen worden, maar de hoogte en tempo van de bezuinigingen zullen er toe leiden dat de kweekvijver, die al noemde, onder druk zal komen te staan waardoor ook de topinstellingen, nu nog beschermd, ook onder druk komen te staan. Daarbij kost cultuur behoorlijk wat belastinggeld, maar daar staat een verhoging van de kwaliteit van leven tegenover, maar ook zeker een (moeilijk te kwantificeren) bijdrage aan de economie. Een stad met veel cultuur is aantrekkelijker dan die zonder met alle gunstige gevolgen van dien. Een recent onderzoek vogens uit de Atlas voor Gemeenten wees hier al op.
Het zullen spannende tijden worden voor de cultuur want de uitwerking moet nog volgen. Op deze blog zul je, naast de recensies, daar zeker nog meer over lezen.
Ferdi de Lange