'Exit Geest' van Philip Roth kreeg ik, toen het net uit was in 2007, voor mijn verjaardag. Nu ruim vier jaar later heb ik het pas gelezen. Eigenlijk is dat vreemd want toen Roth's eerdere boek 'Het Complot tegen Amerika' uitkwam in 2004 las ik deze meteen en was ik erg onder de indruk. 'Complot' is een 'what if?'-roman die een Joodse familie volgt tijdens een alternatief universum: een Verenigde Staten in de aanloop naar en tijdens de Tweede Wereldoorlog onder niet president Franklin D. Roosevelt, maar de isolationistische president (en vliegpionier) Charles Lindbergh. Over 'what if?'-romans schreef ik al eerder een blog.
Terug naar 'Exit Geest', dat het achtste boek van Philip Roth is met in de hoofdrol zijn alterego Nathan Zuckerman. Ik moet bekennen dat ik de overige zeven boeken niet heb gelezen. Heb inmiddels wel de eerste vier delen (in de bundel 'Zuckerman Bound: A troligy and a epilogue') in de oorspronkelijke Engelse versie gekocht. Dat komt ook overeen met mijn voorkeur om boeken zo veel mogelijk in de oorspronkelijke taal te lezen. Dat verklaart, naast mijn voorliefde voor de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, ook meteen het grote aantal blogs over Engelstalige boeken.
Duidelijk is dat 'Exit Geest' het laatste boek in de Nathan Zuckerman-cyclus is: het handelt over de geestelijke aftakeling van Zuckerman waarmee de titel meteen is verklaard. In dit boek is Zuckerman inmiddels in de zeventig, we schrijven 2004 aan de vooravond van de Amerikaanse presidentstverkiezingen tussen Bush en Kerry, en leeft hij al jaren in (zelfgekozen) isolement in New England. Voor een operatie tegen incontinentie (het resultaat van een operatie tegen prostaatkanker) keert Zuckerman terug naar zijn geliefde New York en komt daar toevallig Amy Bellette tegen: de toenmalige vriendin van de door hem geidealiseerde obscure schrijver E.I. Lonoff. Zijn eenmalige ontmoeting met Lonoff (en Amy) is het onderwerp van de eerste Zuckerman-roman 'The Ghost Writer' die speelt in de jaren zestig. Door de terugkeer naar New York en na het lezen van een contactadvertentie in een literair magazine neemt hij een onbesuisd besluit. De contactadvertentie is van Jamie Logan en Bill Davidoff die hun appartement in hartje New York willen ruilen voor een rustieke afgelegen boerderij in New England. Zuckerman besluit te reageren en komt snel tot zaken met het jonge echtpaar waarvan snel duidelijk is dat Jamie Logan, dochter van een rijke Texaanse oliebaron, New York wil verlaten vanwege de terroristische dreiging na 9/11. Haar partner, de Joodse Bill, wil eigenlijk niet weg, maar heeft het voor haar over. Als formele reden wordt opgevoerd dat het voor het schrijversechtpaar makkelijker is om te schrijven. Na de publicatie van een kort verhaal in The New Yorker is er van de schrijversambities van Jamie weinig terecht gekomen. Bij de eerste ontmoeting is Zuckerman, hoewel bijna veertig jaar ouder, totaal verrukt van Jamie.
Het verhaal kent twee grote ankerpunten: de fascinatie van Zuckerman voor Logan die leidt tot het schrijven door Zuckerman van een toneelstuk over hem en Jamie getiteld 'He and She'. De scenes met fictieve ontmoetingen tussen hem en Jamie worden telkens na een echte ontmoeting opgeschreven en staan ook weergegeven in het boek. Het andere ankerpunt is de aftakeling van Zuckerman en de flarden van zijn verleden die steeds vaker en sterker naar voren komen, gesymboliseerd in het opzoeken van de ouder geworden en aan een terminale ziekte leidende Amy Bellette. Tussendoor fingeert een vriend van Jamie, Richard Kliman, als brug tussen deze twee ankerpunten. Hij heeft van Jamie gehoord dat Zuckerman weer in New York op het moment dat hij bezig is met een biografie van de vergeten schrijver E.I. Lonoff waarvan hij beweert dat deze een groot geheim (vergelijkbaar met het grote geheim van Nathaniel Hawthorne: een incestueuze relatie met zijn oudere zus) bewaarde dat van grote betekenis was voor zijn schrijven. Kliman probeert Zuckerman voor zijn karretje te spannen om mee te werken met zijn boek en heeft dat al gedaan met Amy Bellette alvorens deze werd geopereerd waardoor hij beschikt over de helft van een niet gepubliceerd manuscript voor een grootse roman van Lonoff. Op de achtergrond speelt het politieke klimaat: de politerisering in de V.S. door het presidentschap van George W. Bush jr. in de nasleep van 9/11. Daar waar de (linkse) Bill en Jamie ontgoocheld zijn door de herverkiezing van Bush, is Zuckerman (gelukkig) wat contemplatiever. Bush-bashing op grond van grove platitudes is namelijk niet helemaal mijn ding. Maar dat is een andere discussie.
De twee ankerpunten en de brug ertussen komen, naarmate het boek vordert, steeds meer samen en omdat het boek is geschreven vanuit het gezichtspunt van Zuckerman word je als lezer steeds meer meegetrokken in de maalstroom van de geestelijke aftakeling van Zuckerman. Soms begrijp je niet meer wat je leest, wat juist duidt op deze aftakeling.
Hoewel ik het boek minder vond dat het sterke 'Het Complot tegen Amerika' kan niet ontkend worden dat de erg productieve Philip Roth, één van de belangrijkste hedendaagse Amerikaanse schrijvers, toch weer een intrigerend boek heeft afgeleverd. Nu we aan de vooravond staan van de tienjarige herdenking van de vreselijke gebeurtenissen op 11 september 2001 is dit boek des te toepasselijker. Het leidt er bij mij in ieder geval toe dat ik een begin ga maken in de overige Zuckerman-boeken.
Reacties
Een reactie posten