Concert 2 maart 2012: Jaap van Zweden in Rotterdam

Wagner: Vorspiel uit 'Lohengrin'

Mahler: Symfonie Nr. 5

Jaap van Zweden, Rotterdams Philharmonisch Orkest

De Doelen, Rotterdam

Dirigenten van Nederlandse bodem doen het al jaren goed internationaal gezien en Jaap van Zweden is geen uitzondering. Een Amerikaanse vakjury kende hem recent al de prestigieuze 'Conductor of the Year-award' toe en bij het Dallas Symphony Orchestra lopen ze al vanaf de eerste dag met hem weg. Daarnaast wordt Van Zweden door vele toonaangevende orkesten gevraagd als gastdirigent. Gelukkig is Van Zweden ook nog met enige regelmaat in Nederland te bewonderen, niet in de laatste plaats door zijn (dit jaar aflopende) betrekking bij het Radio Philharmonisch Orkest.

Voor de lezers van mijn blog zal het niet als een verrassing komen dat ik Nederlandse dirigenten hoog heb zitten. Dit geldt met name voor Edo de Waart en uiteraard voor de onnavolgbare en de terecht internationaal vermaarde Bernard Haitink. Jaap van Zweden viel voor mij nog niet in die categorie. Jaren geleden heb ik een concert van hem bijgewoond met het Radio Philharmonisch Orkest tijdens de Matinee op de Vrije Zaterdag met Bruckner's Achtste Symfonie. Hoewel van een slechte uitvoering geen sprake was, kon het me allemaal weinig bekoren. Zo anders was het gisteravond in Rotterdam. Van Zweden trad in Rotterdam voor het Rotterdams Philharmonisch Orkest aan met een pauzeloos programma bestaande uit het 'Vorspiel' uit Wagner's opera 'Lohengrin' gevolgd door Mahler's Vijfde Symfonie.

Van het Vorspiel had ik bij voorbaat al hoge verwachtingen gezien de bijzondere verrichtingen van Van Zweden met concertane uitvoeringen door het Radio Philharmonisch Orkest van Wagner's opera's Lohengrin, Die Meistersinger von Nürnberg en recentelijk Parsifal. Allen overigens op cd verkrijgbaar en unaniem lovend beoordeeld. Van Zweden stelde niet teleur. Hoewel het 'Vorspiel' in afzondering van het gehele werk werd gespeeld (een gevreesde 'bleeding chunk') zorgde Van Zweden voor een prachtige spanningsboog met een spel vol intensiteit die tegen het einde tot een vervoerend hoogtepunt kwam. De kwaliteit van de Rotterdamse musici werd daarmee kristalhelder: in de zachte passages zo mooi intens spelen is zoveel knapper dan uitpakken bij de lekker luide momenten van een stuk.

Hoewel het 'Vorspiel' een kort stuk is, was ik toch wat verbaasd dat er geen pauze zat voorafgaand aan de uitvoering van Mahler's Vijfde. Dit was inmiddels de derde keer dat ik deze symfonie van Mahler 'live' hoorde en van de eerste twee keer kan ik me herinneren dat ik soms een moment van verveling had. Terwijl ik de uitvoeringen die ik bijwoonde, beide met het Koninklijk Concertgebouworkest onder respectievelijk Mariss Jansons (oktober 2007) en Daniele Gatti (juni 2010 - zie voor recensie, als onderdeel van de beschouwing van de KCO Mahler-serie hier), van enorm hoge kwaliteit vond. De uitvoering van Jansons is de basis van de cd-opname in de RCO Live serie die zeer de moeite waard is om aan te schaffen.

Terug naar Van Zweden waar de avond werkelijk waar voorbij vloog met een prachtig zwierende en energieke uitvoering van Mahler's vijfde. Een symfonie die vooral bekend is geworden door het Adagietto dat is gebruikt in Visconti's 'Death in Venice' en door Leonard Bernstein werd uitgevoerd bij de mis ter gelegenheid van de begrafenis van Robert F. Kennedy. Het adagietto, gebaseerd op Mahler's Rückert-Lied 'Ich bin der Welt abhanden gekommen',  werd voorbeeldig uitgevoerd. De hoogtepunten waren een loepzuivere hoornsolo van Martin van de Merve en een werkelijk spectaculair uitgevoerde laatste deel waarbij de muziek als golven over de De Doelen werden uitgestort. Enige minpunt was de 'off-day' van de eerste trompet. Het was duidelijk dat hij iets onder de leden had en daardoor, met name in het eerste deel, een paar steken liet vallen. Ondanks deze (kleine) schoonheidsfoutjes was de (volledig uitverkochte) zaal terecht na het wegsterven van de laatste noot laaiend enthousiast over de uitvoering. Van Zweden heeft met deze uitvoering terecht laten horen waarom hij inmiddels zoveel waardering oogst en ik durf niet te zeggen welke uitvoering van de Vijfde die ik 'live' heb gehoord nu de beste vind. Het internationale succes van Van Zweden is hem zeer gegund, zeker wanneer hij met enige regelmaat in Nederland te aanschouwen is. Voor de liefhebber is dat overigens spoedig wanneer Van Zweden op de bok staat bij het Residentie Orkest voor de Matthaüs-Passion.