Concert 20 april 2012: Nikolaus Harnoncourt in Amsterdam

Beethoven: Missa Solemnis

Marlis Petersen, sopraan

Elisabeth Kulman, alt

Gerald Finley, bas

Werner Güra, tenor

Groot Omroepkoor

Nikolaus Harnoncourt, Koninklijk Concertgebouworkest

Concertgebouw, Amsterdam

De E-serie van het Koninklijk Concertgebouworkest deed haar naam, 'De Grote Maestro's', gisteravond al eer aan voordat een noot gespeeld was. Want met Nikolaus Harnoncourt op de bok stond er iemand die gerekend kan worden tot de absolute wereldtop van dirigenten. De Oostenrijkse afstammeling van de Habsburgse dynastie Nikolaus Harnoncourt, of zoals zijn volledige naam klinkt Johann Nicolaus Graf de la Fontaine und d'Harnoncourt-Unverzagt, heeft een imposante discografie en is een veelgevraagd gastdirigent bij de grote orkesten ter wereld waaronder de Wiener Philharmoniker en de Berliner Philharmoniker. Ook bij het Koninklijk Concertgebouworkest (KCO) is hij een graag geziene gast en samen met het KCO heeft hij prachtige opnames op cd vastgelegd waaronder de symfonieën van Haydn, Schubert en Mozart. Harnoncourt is overigens een van de weinige dirigenten die niet echt een vast orkest heeft. Hij vult zijn tijd met gastdirigentschappen, maar is ook zeer nauw betrokken bij het door hem (en zijn vrouw) opgerichte Concentus Musicus Wien. Dat hij dit orkest heeft opgericht is niet vreemd aangezien hij een van de vaandeldragers is van de authentieke uitvoeringspraktijk en dit orkest daarmee zijn instrument is om deze uitvoeringspraktijk ten uitvoer en onder de aandacht te brengen.

Maar daar stond dus de 82-jarige Harnoncourt gisteravond in het Concertgebouw op de bok voor het Koninklijk Concertgebouworkest. En hij was daar niet alleen. Voor de Missa Solemnis van Beethoven is veel muzikale mankracht nodig. Daarom stond daar tevens het altijd uitmuntende Groot Omroepkoor en vier  solisten die zonder uitzondering prachtige uitvoeringen ten beste brachten zonder in het geweld van het orkest en koor ten onder te gaan: de sopraan Marlis Petersen, de alt Elisabeht Kulman, de bas Gerald Finley (bekend van o.a. John Adams 'Doctor Atomic') en de tenor Werner Güra. 

Beethovens Missa Solemnis kende ik voor deze uitvoering eigenlijk volstrekt niet. Toevallig heb ik er wel een (live)opname van door het Wiener Philharmoniker onder James Levine als onderdeel van de cd-box '50 Jahr Grosses Festspielhaus Salzburg', maar had ik het stuk nog nooit in zijn geheel, of zelfs maar grote delen, gehoord. Na wat nazoeken blijkt dat deze gewijde muziek door Beethoven is geschreven ter ere van de installatie in 1820 van zijn vriend en pupil Aartshertog Rudolf als Aartsbisschop van Olmütz. De Rough Guide to Classical Music stelt 'there's no piece of religious music to compare with the Missa Solemnis, for this is a composition that externalizes its creator's struggle to achieve inner peace, with extraordinary dynamic contrasts and passages that make enormous demands of the soloists'. Dat was gisteren ook zeer duidelijk: het stuk laveert van grootse vergezichten tot bijna intieme muziek van gewijde en overdonderende schoonheid. Met name wanneer in het Benedictus een prachtige uitgebreide vioolsolo klinkt die gisteren perfect door de Concertmeester van het KCO werd uitgevoerd. De invloed van Harnoncourt was overigens flink te merken. Hoewel het KCO een 'klassiek' orkest is, wordt het gekneed door de dirigent die ervoor staat. En zo hoor je duidelijk de authentieke uitvoeringspraktijk van Harnoncourt terug in de uitvoering van het KCO. Hoewel ik het stuk, door de onbekendheid ermee, niet ontzettend goed kan taxeren, zegt mijn gevoel (en het grootste en stormachtige applaus na afloop) dat deze uitvoering van uitersten een groot succes was. 

In de Volkskrant las ik dat het KCO met Harnoncourt nu onderweg is naar Londen om ter gelegenheid van de uitreiking aan Harnoncourt van de prestigieuze Gold Medal van The Royal Philharmonic Society dit eerbetoon aan de muziek en persoonlijke geloofsbeleving van Beethoven ten gehore te brengen. In Londen zal men zeer zeker niet teleurgesteld zijn.