'Amsterdam' van Ian McEwan

Het zal de lezers van mijn blog niet ontgaan zijn dat ik de laatste tijd nogal geïnteresseerd ben in de boeken van Ian McEwan. Na 'The Innocent' (recensie hier) en 'Solar' (recensie hier) is het nu de beurt aan 'Amsterdam' waarmee McEwan in 1998 de Booker Prize won. Toch moet ik melden dat 'Amsterdam', hoewel wederom goed geschreven en mij telkens verleidde verder te lezen, me een tikkeltje tegenviel. 

Het boek kent een intrigerende start met de crematie van Molly Lane. De crematie blijkt een samenkomst van een schare voormalige geliefden van Molly waaronder beste vrienden Clive Linley, eminent componist, en Vernon Halliday, hoofdredacteur van de kwaliteitskrant 'The Judge' die al jaren kampt met tegenvallende verkoopcijfers. Ten tonele wordt ook minister van Buitenlandse Zaken Julius Garmony opgevoerd van wie wordt gezegd dat hij in is voor een 'leadership challenge' om de zittende premier af te zetten en diens plaats in te nemen. Ten slotte is ook George Lane, de man van Molly aanwezig. Al snel is duidelijk dat hij weinig affectie voelt voor de voormalige geliefden van zijn vrouw en dat gevoel is wederzijds. De ex-geliefden van Molly verwijten George dat hij haar ongelukkig maakte en wegstopte in zijn huis, zeker toen de ziekte, die tot haar dood zou leiden, zich openbaarde en gepaard ging met een (vernederende) aftakeling. De kwestie van euthanasie komt daarbij al snel naar voren waarbij wordt verwezen naar dat rare Nederland waar euthanasie mogelijk is. Sterker nog er wordt verwezen naar allerhande sensationele verhalen dat voor een luttel bedrag en een handtekening (malafide) artsen klaar staan om een familielid dat tot last is een handje te helpen richting het einde. 

Na deze introducerende scene is het boek gericht op Clive en Vernon die alternerend, vanuit de alwetende verteller, aan bod komen. Beide voelen na de crematie van Molly fysiek ongemak waarbij het de vraag is of er sprake is van een symptoom van een fatale ziekte. Het doet beide mannen hun mogelijke lot overdenken en de onderlinge afspraak maken dat bij een 'debilitating disease' ze elkaar helpen om euthanasie te plegen. Naast hun fysieke ongemak, waarvan al snel blijkt dat dit slechts van voorbijgaande aarde is, worden beide mannen volledig in beslag genomen door hun werk. Clive is bezig met een symfonie ter ere van de Millenniumwisseling. En hoewel het Millennium nog jaren in de toekomst ligt, dient de symfonie toch snel gereed te komen. Zijn wens is om nog eenmaal een fantastisch werk muziek te componeren waarmee hij voor immer herinnerd zal worden. Op het moment dat hij de top van deze berg ziet en klaar is om hemelse muziek neer te schrijven, heeft Vernon impact op zijn leven waardoor de inspiratie hem definitief verlaat en de symfonie uiteindelijk wordt gezien als een 'dud'. Vernon is tegelijkertijd ook bezig met een poging om een glorieus hoogtepunt aan zijn carrière toe te voegen. Hoewel de verkoopcijfers van 'The Judge' nog steeds matig zijn, komt hij, via George Lane, in het bezit van compromitterende foto's van Julian Garmony gemaakt door Molly. Met deze foto's kan hij de politieke carrière van Garmony breken en, in zijn ogen, het land behoeden voor een premier die het land en alle ingezetenen naar de verdoemenis zal leiden met zijn hard-rechtse ideeën. De publicatie lijkt Vernon zijn hoogtepunt te geven, maar leidt uiteindelijk tot zijn val en ontslag als hoofdredacteur. Garmony lijkt, door een geweldige persconferentie in de categorie 'stand by your man' de dans te ontspringen en alsnog premier te kunnen worden, maar wanneer de eerste jubel is verstomd, blijft het onaangename karakter van de foto's en eindigt zijn politieke carrière volgens het devies van de Britse conservatieve politicus Enoch Powell: 'All political lives, unless they are cut off in midstream at a happy juncture, end in failure, because that is the nature of politics and of human affairs.' De wijze waarop Clive reageert op de neergang van Vernon maakt zijn val des te dieper. 

Tot op dat punt vond ik het een heerlijk boek, maar het einde van de boek is 'over the top' en maakt het dat ik 'Amsterdam' de minste McEwan vind die ik tot op heden heb gelezen. De wijze waarop beide mannen elkaar het leven onmogelijk hebben gemaakt eindigt uiteindelijk in Amsterdam waar Clive de repetities bijwoont van zijn symfonie (die overigens in het Verenigd Koninkrijk in première zal gaan) en Vernon naar hem toe komt om de vriendschap te redden. Beide heren zijn dit echter niet van plan en het boek eindigt in een weinig geloofwaardige laatste ontmoeting waar beide heren, met dank aan het ruimhartige (en idioot weergegeven) Nederlandse euthanasiebeleid, de dood vinden. Het boek eindigt met een vrolijke George Lane die, in de wetenschap dat al zijn oude rivalen zijn uitgeschakeld, een start kan maken met de rest van zijn leven. 

Bovenstaande geeft een groot gevoel van harteloosheid en de omschrijving van het boek door de Sunday Telegraph als 'a psychologically brilliant study of heartlessness' klopt dan als een bus. Het enige dat het einde nog wel redt is het feit dat het door de Britten (althans in dit boek) verfoeide Nederlandse euthanasiebeleid de harteloosheid van twee Britten nodig heeft om het cynisme van de Britten te staven. Een nogal ironische constatering.  

Afsluitend heb ik zeker geen spijt van het lezen van 'Amsterdam' dus lezers van het werk van McEwan hoeven 'Amsterdam' zeker niet te laten liggen. Ben je een beginnen McEwan-lezer, start dan zeker bij een ander boek. Wellicht met 'Sweet Tooth' het nieuwste boek van McEwan dat komende week in het Verenigd Koninkrijk uitkomt. Ik heb 'm al besteld dus een recensie zal spoedig volgen!