'The Sense of an Ending' van Julian Barnes

Met 'The Sense of an Ending' van Julian Barnes zet ik mijn leesqueeste in de moderne Engelse literatuur voort. Winnaars van de Man Booker Prize (voorheen Booker Prize) zijn in de regel goede voorbeelden van het beste dat de moderne Engelse literatuur heeft te bieden. In 2011 won Julian Barnes met 'The Sense of an Ending' deze prestigieuze prijs. En na het lezen van deze relatief korte roman (het boek telt slechts 150 pagina's) is mijn constatering dat Barnes een terechte winnaar is.

'The Sense of an Ending' is het prachtig geschreven relaas van Tony Webster die terugblikt op zijn leven. Vanuit het ik-perspectief van Tony word je meegevoerd in zijn jeugd in de jaren zestig waarin zijn vriendengroep van drie met Adrian Finn wordt uitgebreid. Een wat wonderlijke doch zeer intelligente jongen die zijn leven van serieus-zijn een enkele keer onderbreekt door het allemaal niet zo nauw te nemen, terwijl de verhouding voor de drie andere vrienden juist tegengesteld is. Tony's verhaal is een 'coming of age' zonder het al te zwaar op te vatten: zijn leven van school, vrienden, sex en ontluikende liefde komt in alle gemoedelijkheid voorbij. De zelfmoord van een klasgenoot is de enige rimpeling in de vijver in een leven dat volgens de gebaande paden verloopt. Bij het uiteen gaan naar verschillende steden om te studeren, verwatert de band tussen de vrienden. In die periode krijgt Tony zijn eerste relatie met Veronica,  gaat op bezoek bij haar ouders (een bezoek dat veel indruk maakt en later in het boek terugkomt), maar dat loopt uiteindelijk op niets uit. Een stoorzender in zijn voortkabbelende leven is het feit dat Veronica uiteindelijk een relatie krijgt met Adrian. Hoewel hij hier niet erg blij mee is, weet hij zich, althans in zijn herinnering, groots op te stellen door, via een ansichtkaart, zijn vriend te melden dat hij er weinig problemen mee heeft. Groot is de schok wanneer Tony, na terugkomst van een reis door de V.S. waar hij zijn volgende relatie begint en eindigt, krijgt te horen dat Adrian zelfmoord heeft gepleegd. Hoewel de schok groot is, gaat het leven door en eindigt het eerste deel van het boek met Tony die inmiddels in de zestig en geschieden is en een dochter en kleinkind heeft. Zo is een overzichtelijk leven, mooi verwoord door Barnes, de revue gepasseerd.

Het tweede deel van het boek zet die lijn voort totdat een brief van de notaris van de moeder van Veronica roet in het eten gooit en aantoont dat het geheugen feilbaar is en dat herinnering nu niet bepaald garant staat voor objectieve geschiedschrijving, een van de onderliggende thema's van dit boek. De moeder van Veronica, inmiddels overleden, laat hem een som geld na alsmede, vanwege zijn (voormalige) vriendschap met Adrian, het dagboek van Adrian. Dit is natuurlijk vreemd wanneer Veronica zijn toenmalige geliefde was. Een begeleidende brief van de moeder van Veronica (Mrs. Ford) geeft weinig helderheid en het dagboek is in het bezit van Veronica die het weigert over te dragen. Dit leidt tot een langdurige uitwisseling van mails en ontmoetingen tussen Veronica en Tony die allesbehalve vlekkeloos verlopen. Tony bespreekt alle gebeurtenissen met zijn ex-vrouw Margaret die op een gegeven moment constateert, wanneer hij zich steeds meer verliest in het verleden, dat hij 'on his own is'. Uiteindelijk wordt de oplossing van de puzzel alsmaar duidelijker en blijkt dat zijn geheugen heeft uitgewist dat hij helemaal niet zo begripvol heeft gereageerd op de relatie tussen Adrian en Veronica en dat er meer rondom Adrian speelde dan op het eerste gezicht duidelijk was. Dit blijkt ook de kiem van het onbegrip tussen hem en Veronica. En telkens wanneer hij denkt te begrijpen hoe het zit, wordt hij terecht gewezen door Veronica die hem continu verwijt het niet begrepen te hebben. Tegen het einde van het boek wordt het Tony, doch niet op eigen kracht, helder en blijkt de werkelijkheid complexer te zijn dan zijn herinnering en blijkt objectieve geschiedschrijving moeilijker dan gedacht. Het daadwerkelijk relaas van Adrian en Veronica en de rol die Tony daarbij speelde alsmede de moeder van Veronica, die nogal geporteerd leek van Tony, leidt tot een bevredigende apotheose van het verhaal dat ik hier uiteraard niet uit de doeken zal te doen.

Wat rest is een mooi geschreven boek dat het 'coming of age'-motief normaliseert en tegelijkertijd de (soms schrijnende) complexiteit van het benaderen van objectieve geschiedschrijving  prachtig uiteenzet. Een aanrader dus!