Concert 24 januari 2014: A Touch of Fröst - 'The Human Body' in de KCO AAA-serie

AAA-serie 

The Human Body

Penderecki: Prelude voor klarinet solo

Lutoslawski: Danspreludes / Ouverture voor Strijkorkest

Glanert: Frenesia

Hillborg: Klarinetconcert 'Peacock Tales'
Fröst: Klezmer Dance No. 3, 'Let's be happy'
Bartók: Danssuite

Martin Fröst (klarinet)
Xian Zhang, Koninklijk Concertgebouworkest
Concertgbouw, Amsterdam

Gevoel voor theater kan de Zweede klarinettist Martin Fröst (1970) niet ontzegd worden. Het concert in de Actuele, Avontuurlijke, Aangrijpende AAA-serie van het KCO - waar nadrukkelijk de samenwerking met andere culturele instellingen wordt gezocht en moderne muziek het uitgangspunt is - begon met Fröst's uitvoering van de Prelude voor klarinet solo van Krysztof Penderecki (1933) terwijl hij vanaf de achterste rij van de Grote Zaal al spelend zijn weg baande naar het podium. Hiermee was meteen duidelijk dat het concert gericht op de motoriek van het menselijk lichaam a touch of Fröst zou meekrijgen en wel meer dan dat. 

Masker

Na de speelse Danspreludes van de Poolse componist Witold Lutoslawski (1913-1994) waar Fröst 'slechts' als reguliere solist optrad, bereikte zijn theatraliteit een hoogtepunt in het voor hem door de Zweede componist Anders Hillborg (1954) geschreven klarinetconcert Peacock Tales. Deels getooid met een masker poogde Fröst al dansend en de klarinet adorerend en onderwijl spelend de muziek kracht bij te zetten. Resultaat: een energieke eenmansopera die het publiek van het Concertgebouw zeer kon bekoren. Hoewel zonder meer knap en zeker fascinerend, bekroop soms ook enig ongemak de luisteraar en leek het op sommige momenten toch wel heel erg af te leiden van de muziek, waardoor niet meer de muziek of het klarinetspel maar de acrobatiek van Fröst (en de aangepaste belichting van de Grote Zaal) de aandacht opeiste. En of dat nu helemaal de bedoeling zou moeten zijn, is de vraag. Muziek is toch de kern en de rest is toch (on)gewenste franje. 

Zijn eerste (en vast niet laatste) optreden met het Koninklijk Concertgebouworkest sloot Fröst af met een compositie van zijn broer Göran Fröst (1974) geïnspireerd door de Jiddische Klezmer-muziek: Klezmer Dance No. 3, 'Let's be happy'. Deze aanstekelijke dans ingeleid door een impromptu improvisatie van Fröst waarbij onder andere het beginthema van Stravinsky's Le Sacre du Printemps langskwam, leidde tot veel vrolijkheid in de Grote Zaal van het Concertgebouw. 

Korte aandachtsspanne?

Hoewel het zonder meer de avond van Fröst was, viel er meer moderne klassieke muziek te genieten in Amsterdam. Onder leiding van de Chinese vrouwelijke (!) maestro Xian Zhang kwam de thematiek van The Human Body verder tot uiting in Lutoslawski's fascinerende Ouverture voor Strijkorkest dat vast en zeker een inspiratiebron moet zijn geweest voor Bernard Herrmann's iconische filmmuziek voor Pscyho. Ook één van de huiscomponisten van het KCO, Detlev Glanert (1960), gaf zijn visitekaartje af met het speciaal voor het 125-jarige KCO gecomponeerde Frenesia. Een orkestwerk als portret van de huidige mens en eerbetoon aan Ein Heldenleben van Richard Strauss dat Strauss opdroeg aan Willem Mengelberg en het KCO. Een waardig eerbetoon dat bij deze wereldpremière meteen aanspraak: van het grootse en meeslepende begin tot het subtiele slot. Gelijk Anders Hillborg was Detlev zelf aanwezig om het applaus van het publiek in ontvangst te nemen.

Opvallend bij dit alles is overigens dat het lijkt of moderne orkestwerken vooral niet te lang mogen duren. Vrijwel altijd bestaan dergelijke moderne programma's uit een veelvoud van werken die nimmer de duur van gevestigde werken uit een verder verleden evenaren en misschien iets zeggen over de kortere aandachtsspanne van het publiek, maar ook de schijnbare onmogelijkheid om werken over een langere tijdsperiode uit te werken en tot wasdom te laten komen. 

Disconnectie 

De avond werd afgesloten met de meest klassieke componist van die avond: de Danssuite van Béla Bartók (1881-1945). Gelijk alle werken van die avond leidde Zhang het KCO strak door de partituur, hoewel het einde van de Danssuite wat abrupt was en het daarom niet geheel duidelijk was of het stuk nu daadwerkelijk afgelopen was. Ook het in ontvangst nemen van applaus liep niet helemaal vlekkeloos: de overenthousiaste (en zeer sympathieke) Zhang zorgde binnen het orkest voor zichtbare verwarring met haar poging diverse leden en secties van het orkest onder de aandacht te brengen. Een kleine smet op een verder goede avond moderne muziek. 

Martin Fröst in het klarinetconcert 'Peacock Tales' van Anders Hillborg:

Het AAA-festival 'The Human Body' vond plaats van 17 tot en met 25 januari 2014 op diverse locaties in Amsterdam. Naast het Koninklijk Concertgebouworkest leverden het EYE Filmmuseum, het Muziekgebouw aan 't IJ, SPUI25, de Stadsschouwburg en het Stedelijk Museum een bijdrage in het programma. Deze recensie is op basis van het concert op 24 januari 2014.