Philipp Blom schijnt in Alleen de Wolken een nieuw licht op de geschiedenis van het interbellum door een sprankelende mix van kunst, literatuur en historische anekdotes.
Het interbellum (1918-1938) lijkt in het grotere geheel der dingen toch niet meer te zijn dan een wapenstilstand van ruim twee decennia van een aaneengesloten Wereldoorlog die het aangezicht van de wereld en de plaats van Europa tot in de eeuwigheid heeft veranderd. Tegelijkertijd is het een periode waarin de wereld - Europa en de Verenigde Staten voorop - moest herstellen van de Eerste Wereldoorlog en bouwen aan een nieuwe toekomst. Een toekomst die de Tweede Wereldoorlog zou omvatten, maar voor de 'deelnemers' aan die rare historische periode gewoon hun leven was. Historicus Philipp Blom (1970) ontrafelt in Alleen de Wolken. Cultuur en Crisis in het Westen, 1918-1938 deze opmerkelijke historische periode en zorgt met zijn anekdotische aanpak en fascinatie voor kunst en cultuur een meeslepend panorama.
Weer een jaar, weer een gebeurtenis
Blom kiest in Alleen de Wolken dezelfde aanpak als in de De Duizelingwekkende Jaren, Europa 1900-1914 door ieder jaar van de beschreven periode in het teken te laten staan van een gebeurtenis die minder voor de hand ligt. Of zoals de Engelsen zo mooi kunnen zeggen off the beaten track. Een jaar als 1933 staat natuurlijk in het teken van de definitieve doorbraak van Hitler en zijn NSDAP en daar valt - ook voor Blom - niet aan te ontkomen. Maar in het hoofdstuk 1933: Pogrom van het intellect kiest hij als gezichtspunt de grote boekverbranding in Duitsland vanuit het gezichtspunt van schrijver Erich Kästner die zijn eigen werk verbrand ziet worden en herkend wordt door één van de omstanders doch zich wel tijdig uit de voeten kan maken. Met deze anekdote als startpunt vertelt Blom over de totstandkoming van de boekverbranding die in eerste instantie door Goebbels niet werd gesteund maar door het grote enthousiasme alsnog door hem - met alle gevolgen van dien - omarmd. Eveneens tekenend voor Blom is de grote nadruk in zijn narrative op de uitingen van kunst en cultuur in die tijd, maar ook andere tijden. Zo kregen de woorden van Heinrich Heine van ruim een eeuw daarvoor 'Dit was nog maar het eerste begin, want waar men boeken verbrandt, verbrandt men uiteindelijk ook mensen' een profetisch karakter. In Blom's beschrijving van een jaar komen zo vele facetten en hun reikwijdte aan de oppervlakte. In ditzelfde hoofdstuk gericht op de jacht op de intelligentsia komt bijvoorbeeld ook de geslaagde poging van Hitler aan bod om invloed uit te oefenen op Hollywood.
Het onbekende bekende
Zo slaagt Blom er telkens in om via het (min of meer) onbekende, bekende gebeurtenissen in een nieuw licht te zetten. Daarmee is Alleen de Wolken niet het zoveelste boek over het interbellum, maar is het bijna een staalkaart van die twintig bewogen jaren die Eerste en Tweede Wereldoorlog aan elkaar binden, maar tegelijkertijd de dynamiek van een tijd weergeven onderhevig aan enorme technische en historische veranderingen. Veranderingen die door de Eerste Wereldoorlog ontketend leken te zijn, maar in feit aan het begin van de 20e eeuw hun begin vonden. Een veranderende maatschappij die letterlijk en figuurlijk moest herstellen van shellshock, in de Verenigde Staten een puriteinse periode van drooglegging inluidde, meer inzicht gaf in onze plaats in het universum en de evolutie, maar tegelijkertijd ook de wereld van Metropolis was en de opkomst van fascisme in onder andere Duitsland en Italië en een steeds meer isolationistische Verenigde Staten in de ban van de Grote Depressie dat onder meer tot uiting kwam in The Grapes of Wrath van John Steinbeck over de Dust Bowl.
Met schijnbaar groot gemak schildert Philipp Blom dit caleidoscopische tableau en maakt het interbellum inzichtelijk. Voor een ieder met alleen al een sporadische interesse in de geschiedenis van deze eeuw een niet te missen boek.
In augustus is bij De Bezige Bij 'Alleen de Wolken' van Philipp Blom verschenen. De vertaling van de Engelstalige versie 'The Wars Within. Life and Culture in the West, 1918-1938' door Pon Ruiter en Henny Corver. Tevens is in augustus de oorspronkelijke Duitstalige versie van het boek verschenen: 'Die zerrissenen Jahre 1918-1938'. Bestellen kan hier.
Reacties
Een reactie posten