Concert 17 oktober 2014: De muzikale liefde van Wagner, Strauss en Brahms

Wagner: Siegfried-Idylle

R. Strauss: Vier Letzte Lieder

Brahms: Symfonie Nr. 3

Dorothea Röschmann (sopraan)

Yannick Nézet-Séguin, Rotterdams Philharmonisch Orkest

De Doelen, Rotterdam

Yannick laat het Rotterdams Philharmonisch Orkest en sopraan Dorothea Röschmann in perfecte balans schitteren in muzikale liefdesverklaringen van Wagner, Strauss en Brahms.

In de aflevering Trick or Treat van de semi-biografische HBO-komedie Curb your Enthusiasm verrast Larry David zijn vrouw bij het waken op haar verjaardag door een klein ensemble de Siegfried-Idyll te laten spelen. Hij treedt hiermee in de voetsporen van Richard Wagner (1813-1883) die zijn geliefde vrouw Cosima op Eerste Kerstdag 1870 verrast voor haar verjaardag met deze nieuwe compositie ter ere van haar en hun zoon Siegfried gebaseerd op thema's uit Siegfried die hij op dat moment schreef. Deze ultieme daad van romantiek wordt door Larry David ook gebruikt om een vervelende kennis - die niet begrijpt dat hij als mede-Jood geniet van Wagner - bruut uit zijn slaap te halen door een klein orkest de ouverture van Die Meistersinger von Nürnberg onder diens slaapkamerraam te laten spelen. In Rotterdam blijft het bij de romantiek en wordt de liefdesverklaring die de Siegfried-Idylle is, vergezeld door die twee andere muzikale liefdesverklaringen: de Vier Letzte Lieder van Richard Strauss en de Derde Symfonie van Johannes Brahms. 

De liefde voor hun vrouw

Dat Larry David wordt gekapitteld voor zijn muzikale voorliefde voor Wagner is - zoals algemeen bekend - geworteld in de antisemitische ideeën van Wagner, maar dat laat onverlet dat Wagner fantastische muziek heeft geschreven en bepalend is geweest voor de loop van de muzikale geschiedenis. Een ander bekend beeld van Wagner's muziek is dat het vooral allemaal hard en lawaaierig is gelijk de opkomst van de Walküren en de befaamde scene uit Apocalypse Now. Daarmee wordt Wagner enorm te kort gedaan en de Siegfried-Idyll is het perfecte voorbeeld van hoe klein, lyrisch en romantisch Wagner kon componeren. En in de handen van Yannick Nézet-Séguin en zijn Rotterdams Philharmonisch Orkest komt die kant van Wagner volledig tot zijn recht. Yannick weet keer op keer de goede balans te vinden en laat het orkest stralen, niet in de laatste plaats de uitstekende hoorn-sectie waarover later meer.

Ook Richard Strauss (1864-1949) had zijn (nogal bazige) vrouw Pauline zeer lief en schreef ter ere van haar én haar sopraanstem zijn zwanenzang Die Vier Letzte Lieder. Deze laatste muzikale erfenis toont het orkestrale genie van Richard Strauss én zijn kennis van de zangstem in volle glorie. Er zijn vele opnames van de Vier Letzte Lieder waarbij het opvallend is dat de prachtopname hiervan door Elisabeth Schwarzkopf begeleid door het Radio-Symphonie-Orchester Berlin onder George Szell uit 1966 eigenlijk nooit meer overtroffen is. Het geheim van de perfecte uitvoering van de Vier Letzte Lieder licht in een rijke orkestrale klank in combinatie met een bescheiden sopraanstem. De balans tussen die twee uitersten goed krijgen, is hondsmoeilijk, maar Yannick en de Duitse sopraan Dorothea Röschmann kregen precies dat voor elkaar. Röschmann's stem zal - zeker voor de eerste rijen in de Doelen - het en der wat te hard hebben geklonken, maar voor de rest van de zaal was de dosering perfect. 

Onbeantwoorde liefde

Na de pauze was het de beurt aan de onbeantwoorde liefde. Johannes Brahms (1833-1897) schreef zijn Derde Symfonie terwijl hij verliefd was op de jonge zangeres Hermine Spiess die zijn liefde echter niet wenste te beantwoorden. Daarom droeg hij de Derde Symfonie uiteindelijk op aan Clara Schumann met wie hij zijn hele leven een complexe relatie heeft gehad waarvan het altijd de vraag is geweest of zij minnaars zijn geweest of niet. Omdat Brahms zich - uit vrees voor het genie van de symfonieën van Beethoven - pas op late leeftijd toelegde op de symfonie zijn de vier symfonieën van zijn hand allen enorm rijk aan muzikale ideeën. In de handen van Yannick zorgde dit voor een uitmuntende uitvoering met diepgang waardoor menig concertbezoeker in ieder geval deels onder de magie van het werk van Brahms is gevallen. Een perfecte balans, maar ook het opzoeken van de randen van de dynamiek waren hier grote weldoeners.

Ter ere van Martin van de Merwe

Regelmatige bezoekers van dit blog zal het niet ontgaan zijn dat de hoornsectie van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in het algemeen maar Eerste Hoorn Martin van de Merwe zeer hoog aangeschreven staat. Van de Merwe is misschien wel de beste hoornspeler van Nederland en viert deze week zijn veertigjarige verbintenis met het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Daarom vond na het concert nog een prachtige reprise plaats met warme woorden van Yannick voor Van de Merwe en de uitvoering - op verzoek van de jubilaris - van het zelden in de concertzaal uitgevoerde Mondscheinmusik uit de opera Capriccio van Richard Strauss. Van de Merwe en zijn orkest straalden ook hier en sloten een memorabel romantisch concert in stijl af.

Oordeel FerdiBlog: ****½

Op 16, 17 en 19 oktober voert het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van chef-dirigent Yannick Nézet-Séguin en met medewerking van sopraan Dorothea Röschmann een programma met werken van Richard Wagner, Richard Strauss en Johannes Brahms uit. Voor het concert op 19 oktober zijn nog kaarten beschikbaar. Bestellen kan hier.

Met ingang van deze recensie maakt FerdiBlog gebruik van een sterrensysteem voor een preciezere weerspiegeling van het algemene oordeel van een recensie.