John Julius Norwich steekt zijn liefde voor Venetië niet onder stoelen en banken en schrijft een heerlijk leesbare geschiedenis van Venetië dat ooit veel meer was dan de toeristische attractie van nu.
 |
| John Julius Norwich |
Het zaadje van de liefde van John Julius Norwich (1929) voor Venetië is geplant door zijn vader door hem in 1946 voor het eerst mee te nemen naar La Serenissima. Daar bracht zijn vader hem in aanraking met deze wonderlijke stad van lagunes die al eeuwenlang mensen aan zich bond door haar pracht. Daarmee plaatste vader en zoon Norwich zich overigens ook in de (adellijke) traditie van de Grand Tour: het bezoeken van de belangrijke steden van Europa als basis culturele toevoeging op de algemene ontwikkeling. En Venetië was zonder twijfel één van de parels in de kroon van de Grand Tour. Overigens ook een zeer fortuinlijke parel in de kroon van de Venetianen zelf. Niet alleen bracht deze upper class-toerisme veel geld binnen, maar stond tevens aan de basis van de niche in de schilderkunst om stadsgezichten te laten schilderen om thuis in het voorvaderlijk landhuis of kasteel te tonen. De grote Venetiaanse schilder Canaletto (1697-1786) is misschien wel het beste voorbeeld van deze Vedute. De grote kennis van Venetië die de vader van Norwich had zou een prachtig boek hebben opgeleverd, maar het is uiteindelijk zijn zoon die een geschiedenis van Venetië heeft geschreven. En wat een heerlijk boek levert Norwich af. Een geschiedenis die met plezier wordt gelezen, maar vooral ook inzicht geeft in het Venetië voorbij de pracht en praal en de toeristische attractie die het tegenwoordig is. Venetië als de Meest Serene Republiek!
Handel en vloot
 |
| Het Rijk van La Serenissima |
Want voor velen is Venetië slechts een mooi gelegen stad van lagunes - het Giethoorn van Italië zo te zeggen - in dat typische vakantieland Italië. Toch is Venetië veel meer dan dat, want meer dan duizend jaar was de Republiek Venetië een regionale grootmacht wiens tentakels zelfs tot Constantinopel reikten. Een grootmacht wiens hoofdstad Venetië in al die jaren nooit bezet is geweest en pas haar einde vond door toedoen van Napoleon in 1797. John Julius Norwich - zoals zijn eerdere boeken over Byzantium, de Pausen en de Middellandse Zee - vertelt het verhaal van Venetië met overtuiging en sympathie, maar toch vooral zoals een aristocratische grootvader zijn kleinkinderen - uiteraard bij een knapperend haardvuur - meeslepende verhalen vertelt over lang vervlogen tijden. Dat zorgt ervoor dat het enorme aantal gebeurtenissen, personages en jaartallen dat noodzakelijkerwijs een dergelijk overzichtswerk vullen te overzien blijft. Want dat blijft het grote nadeel met een dergelijk werk: het is heerlijk weg lezen, maar na het wegleggen blijven slechts enkele hoofdlijnen in je hoofd achter. En één van die hoofdlijnen is hoe het kan dat een dergelijke stad voor een groot deel van haar bestaan de Middellandse Zee beheerste en zelfs het Byzantijnse Rijk en het latere Ottomaanse Rijk een run for their money heeft kunnen geven. De ligging met enerzijds toegang tot de Middellandse Zee en anderzijds een lagune die de stad tegen het vasteland van Italië beschermde, zorgde ervoor dat Venetië kon uitgroeien tot een grote economische macht. Een bijbehorende vloot gaven Venetië de militaire macht om tegelijkertijd een regionale grootmacht te zijn. Zie daar het wonder van Venetië! Een wonder dat - in haar meest donkere dagen - ook de oorzaak is geweest van de uiteindelijke val van het Byzantijnse Rijk in 1453 en de opkomst van het Ottomaanse Rijk die op een zeker moment heel Europa, en niet in de laatste plaats Venetië, bedreigde. Want Venetië speelde een dubieuze rol in de Vierde Kruistocht (1202-1204) die gericht was op Jeruzalem, maar uiteindelijk leidde tot de bezetting van Constantinopel en de instelling van een zeventigjarig durend Latijns Keizerrijk waarbinnen Venetië werd aangeduid als Dominator quartae et dimidiae partis totius Romaniae ("Heer van een kwart en een half kwart van het Romeinse Rijk"). Hoewel het Byzantijnse Rijk zou terugkeren, was zij nog maar een schim van haar voormalige grootsheid en viel langzamerhand - over meer dan 200 jaar! - ten prooi aan het Ottomaanse Rijk.
Een democratische oligarchie
De Meest Serene Republiek was tegelijkertijd één van de weinige Europese machten, zo niet de enige, die niet werd bestuurd door een koning of keizer. Met veel bewondering beschrijft Norwich het bijna democratische karakter van Venetië. Zijn liefde voor Venetië verblindt hem daar ietwat, maar de democratische oligarchie die Venetië was, kan zonder meer als democratischer worden aangeduid dan de monarchieën die haar omringden. Want hoewel de Doge - waarvan er maar liefst 118 zijn geweest - aan de top stond, was er geen sprake van almacht. In alles wat dit - toch ook veelal symbolisch - Staatshoofd deed werd hij bijgestaan door een zeskoppige Signoria die juist was ingesteld om een dictatuur te voorkomen. Zijn verkiezing (er zijn geen vrouwelijke Doges geweest, de Dogaressa was de vrouw van de Doge) volgde een zeer ingewikkelde procedure waarbij het startpunt ligt bij de Great Council die bestaat uit de voorname families van Venetië. Tegelijkertijd is er ook een Council of Ten ingesteld die formeel niet tot de besluitvormingspiramide behoort, maar wel grote macht kon uitoefenen. Hoewel de gewone Venetiaan eigenlijk niet zoveel in de melk had te brokkelen, zijn revoluties in Venetië amper aan de orde geweest. De welvaart van Venetië, de beschermde ligging, maar ook een cultuur van religieuze tolerantie en focus op de geneugten van het leven zullen hier vast en zeker een grote rol in hebben gespeeld.
Liefhebbers van de andere boeken van John Julius Norwich zullen A History of Venice zonder meer al kennen of op de leesstapel hebben liggen, want ook dit is weer een feestje. De grote hoeveelheid informatie en de ingenomen vertelling worden dan zonder meer voor lief genomen. Want Norwich schrijft uit enthousiasme en heeft geen academische pretenties, maar juist daardoor werpt hij een licht op een verborgen geschiedenis die immer fascineert.
Oordeel FerdiBlog: ****
'A History of Venice' van John Julius Norwich is in 1977 en 1981 door Penguin in twee delen uitgegeven ('Venice, the Rise to Empire' en 'Venice, the Greatness and the Fall'). In 1982 is de samengevoegde 'A History of Venice' verschenen die in 2003 opnieuw is uitgebracht. Bestellen kan hier.
Reacties
Een reactie posten