Hella Haasse vond ruim zestig jaar geleden de inspiratie voor haar vierde roman in de intriges van het Pauselijke Rome en de familie Borgia. Hoewel een lastig verhaal voor hoofdpersoon en lezer intrigeert De Scharlaken Stad nog steeds.
De familie Borgia staat synoniem voor verdorvenheid want incest, overspel en moord waren deze familie niet vreemd. Toch is het deze familie gelukt om zowel in de persoon van Alfonso Borgia als Rodrigo Borgia het hoogste morele gezag te verwerven: het pontificaat. Als Paus Alexander VI (1492-1503) wist pater familias Rodrigo Borgia de rijkdom en macht van zijn familie uit te breiden en tal van familieleden tot kardinaal te benoemen. Zijn kinderen Cesare en Lucrezia zijn de andere bekende leden van de Borgia-stam waarbij de eerste voor Machiavelli in diens De Heerser (Il Principe) alle kenmerken vertoonde van de ideale vorst, maar in zijn tijd vooral berucht was om diens wreedheid en de sterke geruchten over een incestueuze relatie met zijn zus Lucrezia. Niet voor niets vormde deze familie de inspiratie voor Showtime om een (historische niet erg correcte en sensatiebeluste) televisieserie aan The Borgias te wijden. Hella Haasse (1918-2011) vond meer dan zestig jaar geleden voor haar vierde roman ook haar inspiratie bij de familie Borgia. Niet om een smeuïg verhaal te vertellen over overspel, moord en incest (hoewel hier zonder meer aan gerefereerd wordt), maar het verhaal te vertellen van Giovanni Borgia. De zoon van... wie eigenlijk? Via de zoektocht van deze Giovanni geeft Haasse een rijkgeschakeerd beeld van het Italië en bovenal het Pauselijke Rome van de zestiende eeuw.
De wereldlijke macht van de Paus
Het leven voor de jonge Giovanni is een lastig verhaal. Opgegroeid onder de vleugels van Cesare Borgia op het toppunt van de macht, rijkdom en roem van het Borgia-geslacht heeft hij tevens de neergang van de familie Borgia meegemaakt. Een neergang die zich vrijwel meteen na het overlijden van Paus Alexander VI inzette. Want in tegenstelling tot de hedendaagse Paus beschikten de pausen van weleer niet alleen over geestelijke, maar ook wereldlijke macht. Een groot deel van (het toen nog lang niet een eenheid vormende) Italië werd beheerst door de Pauselijke Staat terwijl het andere deel van Italië werd beheerst door stadsstaten zoals Milaan, Florence en Venetië. Ook vormde Italië een battleground voor het Heilig Roomse Rijk en de Franse koningen. In al die wisselende allianties speelde de geestelijke én wereldlijke macht van de Paus een belangrijke rol. Niet voor niets dus dat een Paus zijn familie tot grote rijkdom en macht kon brengen. Maar ook niet zo vreemd dat bij de overgang naar Julius II de familie Borgia in één klap het grootste deel van hun macht en rijkdom verloren. Ook als tegenreactie op de Borgia-corruptie. In De Scharlaken Stad vertelt Haasse vanuit diverse gezichtspunten niet alleen het verhaal van de jonge Giovanni die op zoek is naar zijn ware identiteit, maar ook de verwikkelingen rondom Rome en het Italië van de zestiende eeuw. Zo schetst de briefwisseling tussen Niccolo Machiavelli en de Florentijnse politicus Francesco Guicciardini de geopolitieke context van het verhaal. Tegelijkertijd wordt deze context verder ingevuld door het gezichtspunt van Vittorio Colonna, vrouw van de Markies van Pescara en belangrijke legeraanvoerder van het Heilig Roomse Rijk. Zijdelings komt ook nog Michelangelo aan bod, hoewel zijn bijdrage aan het verhaal wat vreemd aandoet en soms lijkt alsof het gekozen is om ook zijn bekende werken een plek te geven.
Borgia of Farnese
De Scharlaken Stad is niet alleen het lastige verhaal van Giovanni die op zoek is naar zijn roots waarbij het zomaar kan zijn dat hij de zoon of kleinzoon is van Paus Alexander VI waarbij er tevens wel of niet sprake kan zijn geweest van incest of dat hij helemaal geen Borgia is, maar wellicht zelfs een Farnese. Het is ook een lastig verhaal voor de lezer. De context van De Scharlaken Stad en de zoektocht van Giovanni maken dit een intrigerende roman, maar door de verschillende perspectieven die ook binnen het perspectief van verhaalvorm wisselt en het wat archaïsch taalgebruik gecombineerd met lange zinnen, maken dit niet het meest toegankelijke werk van Haasse. Een makkelijk weglezende pageturner is het niet en enige kennis over de Italiaanse geschiedenis kan ook geen kwaad. Maar wie bereid is om zich te verdiepen in deze intrigerende roman van Hella Haasse zal zeker niet bedrogen uitkomen. En dat schijnt van de televisieserie over de familie Borgia nou niet bepaald gezegd te kunnen worden...
Oordeel FerdiBlog: ****
'De Scharlaken Stad' van Hella S. Haasse is in 1952 voor het eerst uitgegeven en is nog steeds in druk bij Querido. Bestellen kan hier.
Reacties
Een reactie posten