De Nationale Opera
Benvenuto Cellini
(Hector Berlioz, 1803-1869)
John Osborn, Benvenuto Cellini
Mariangela Sicilia, Teresa
Laurent Naouri, Fieramosca
Maurizio Muraro, Giacomo Balducci
Orlin Anastassov, Le Pape Clement VII
Terry Gilliam (regie/decor)
Aaron Marsden (decor), Katrina Lindsay (kostuums)
Paul Constable (licht), Finn Ross (video)
Koor van De Nationale Opera
Sir Mark Elder, Rotterdams Philharmonisch Orkest
Muziektheater, Amsterdam
De Nationale Opera pakt met Berlioz' relatief onbekende Benvenuto Cellini groots uit en zet één van leukste producties van de afgelopen jaren neer. Dankzij de fantasie van Terry Gilliam en de muzikaliteit van Sir Mark Elder.
Het leven van de Italiaanse beeldhouwer Benvenuto Cellini (1500-1571) leest als een spannend boek. En gelukkig had Cellini dat zelf ook door en zette zich - als de echte uomo universalis die hij was - tot een autobiografie. Schijnbaar heeft zijn wilde leven velen geïnspireerd waaronder de Franse componist Hector Berlioz (1803-1869) van wie in 1838 de gelijknamige opera Benvenuto Cellini in première ging. Alle spanning van het leven van Cellini ten spijt: het werd een enorme flop. Zo groot dat Benvenuto Cellini daarna maar mondjesmaat is uitgevoerd. Want hoewel de ouverture enige bekendheid geniet, zijn concertante of scenische uitvoeringen schaars. De onlangs overleden Sir Colin Davis was een grote voorvechter van Berlioz en heeft - voor Philips en LSO Live, het label van het London Symphony Orchestra - een indrukwekkende discografie achtergelaten die de benchmark vormt voor alle opnames die nog moeten komen. In 2008 verscheen Benvenuto Cellini bij LSO Live en bracht dit vergeten werk weer over het voetlicht. Hoewel de voorganger van De Nationale Opera al in 1991 een scenische uitvoering van Benvenuto Cellini bracht, zijn de krachten met de English National Opera gebundeld om een nieuwe productie op de planken te brengen. Een bijzondere productie aangezien Terry Gilliam tekent voor de regie en enscenering. En van één van de oprichters van Monty Python mag verwacht worden dat zijn visie op de enscenering alle conventies doorbreekt en de fantasie de vrije loop laat. De recensies waren in het Verenigd Koninkrijk, maar ook de afgelopen weken in Nederland bijna onverdeeld laaiend enthousiast. Want Benvenuto Cellini is een knotsgekke en fantasievolle enscenering die natuurlijk staat of valt bij de muzikale kwaliteit. En juist dat zit met het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Sir Mark Elder en met louter topsolisten gelukkig helemaal goed. De Nationale Opera tekent hiermee voor één van de leukste producties van de afgelopen jaren en een feestje om te zien en te horen.
Een spannend libretto ontbreekt...
Toch is het niet helemaal verwonderlijk dat de opera nooit echt is doorgebroken. Het libretto is niet echt spannend en laat qua dynamiek ook te wensen over. In twee akten vertelt Berlioz het verhaal van Benvenuto Cellini die door Paus Clemens VII ten koste van zijn rivaal Fieramosca is uitverkoren om een bronzen beeld van de Griekse held Perseus te maken. Deze Fieramosca wordt gesteund door de pauselijke schatbewaarder Balducci wiens dochter aan Fieramosca beloofd is. Niet alleen is Cellini Fieramosca in zijn werk te slim af, maar ook in de liefde komt Fieramosca bedrogen uit. Want Teresa is verliefd op Cellini. Fieramosca doet er alles aan om Cellini in een kwaad daglicht te zetten en het werk aan Perseus te vertragen. Dat lukt bijna wanneer de Paus zich er zelfs mee gaat bemoeien maar zich - uit liefde voor de kunst - door Cellini laat overtuigen om hem al zijn zonden te vergeven en de hand van Teresa te beloven. Maar dan moet Cellini wel het beeld van Perseus in een dag klaar hebben anders wacht de slot. Het moge duidelijk zijn dat Cellini zegeviert en hij eindigt met Teresa en de Paus met zijn Perseus. Hoewel deze episode slechts in beperkte mate is gebaseerd op het echte leven van Cellini is het niet gek om te vermoeden dat het leven van Cellini wel spannender episoden heeft gehad. Toch heeft Berlioz voor dit minimale verhaal een opera van ruim drie uur nodig. Aangezien de muziek van hoge kwaliteit (en moeilijkheidsgraad) is, is dat geen straf, want die typische Berlioz-klank is volop aanwezig in Benvenuto Cellini en geeft ook alle ruimte om de solisten te laten stralen. Van Cellini en Teresa via Balducci tot aan Fieramosca en de Paus.
Een uitvoering bomvol energie
 |
| Terry Gilliam |
Dit alles in de enscenering van Gilliam die lijkt op een op hol geslagen droom en het Middeleeuwse Rome tijdens het carnaval van 1532 tot een heerlijke fantasieplaats maakt waar de details de uitzinnige fantasie van Gilliam nog eens onderstrepen. Tijdens de heerlijke ouverture wordt al uitgepakt met enorm grote beelden en confetti wat het plezier al losmaakt. Hoewel het soms (erg) druk op het toneel is en zo de "actie" nog weleens deels kan verdwijnen in het geweld van Gilliam's fantasie is het uiteindelijk een echte toevoeging op de muziek en een feest voor de ogen. De humor van Gilliam is absurd, maar gaat nooit de grens over dat je de muziek of de opera niet meer serieus kan nemen. Daarbij speelt Gilliam ook met veel elementen. De opkomst van de Paus - uitstekend neergezet door Orlin Anastassov - is zo'n voorbeeld. Met veel pomp and circumstance komt hij op om vervolgens te tonen dat zijn vertoning (letterlijk) uiterlijk vertoon is en daaronder een Paus tevoorschijn komt die kiest voor een eenvoudig wit tuniek. Natuurlijk wel opgeleukt met allerhande sieraden want deze Paus combineert machtsvertoon, pracht en praal met (gespeelde) nederigheid. En het goede optreden van Anastassov is over de hele linie te zien en te horen met als echte hoogtepunten John Osborn als Cellini en Mariangela Sicila als Teresa. Alleen Maurizio Muraro's Balducci leek soms wat volume te missen. Iets wat niet van het uitstekend spelende Rotterdams Philharmonisch Orkest kan worden gezegd. Onder leiding van de in Rotterdam populaire en in het Verenigd Koninkrijk zeer succesvolle Sir Mark Elder spelen de Rotterdammers de sterren van de hemel.
Ongetwijfeld heeft De Nationale Opera zich na het debacle van MacBeth zich gerevancheerd en met deze enscenering van Benvenuto Cellini een productie neergezet die - samen met het eveneens geweldige en fantasierijke Die Zauberflöte - één van de absolute hoogtepunten van de afgelopen jaren vormt. Een snelle reprise zal vast en zeker niet ontbreken en geeft al die liefhebbers van Berlioz en geweldige ensceneringen de kans om dit feestje bij te wonen. Wat wat een feestje was het!
Oordeel FerdiBlog: *****
'Benvenuto Cellini' van Hector Berlioz is van 9 t/m 31 mei 2015 opgevoerd door De Nationale Opera. Het betreft een co-productie met de English National Opera die op 5 juni 2014 in première is gegaan. Deze recensie is gebaseerd op de slotuitvoering op 31 mei 2015.
Reacties
Een reactie posten