Concert 29 augustus 2016: Jong geleerd, Haitink gedaan

Robeco SummerNights 2016

Haydn: Sinfonia Concertante

Bruckner: Symfonie Nr. 7

Lorenza Borrani (viool), Paul Watkins (cello)

Kai Frömbgen (hobo), Stefan Schweigert (fagot)

Bernard Haitink, European Union Youth Orchestra

Concertgebouw, Amsterdam

Onder toeziend ook van Prinses Beatrix stampten en joelden de jonge talenten van het European Union Youth Orchestra elkaar, maar vooral hun eredirigent Bernard Haitink toe. En dat is niet verwonderlijk aangezien de emimente maestro het opleidingsorkest verleidde tot een geweldig concert gisteravond in het Amsterdamse Concertgebouw. Van lichtvoetig en lyrisch in Haydn tot imposant en meeslepend in Bruckner: dit concert had het allemaal. 

Het had niet veel gescheeld of dit concert van het European Union Youth Orchestra (EUYO) was niet alleen het afsluitende concert geweest in een Europese tour ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van het orkest, maar tegelijkertijd ook het allerlaatste concert ooit. Want in mei - toen deze tour al lang en breed vast lag - kwam het bericht dat de Europese Unie de subsidie voor het orkest zou stopzetten waarmee per september een effectief einde zou komen aan dit opleidingsorkest voor jonge talenten van 16 tot 26 jaar voortkomend uit de lidstaten van de Europese Unie. Een grote protestbeweging vanuit de culture sector, in Nederland onder andere ondersteund door het Koninklijk Concertgebouworkest, kwam op gang, terwijl in het Europees Parlement op initiatief van een Europees Parlementslid uit Malta handtekeningen werden verzameld tegen dit voornemen. De acties hadden succes want de Europese Commissie liet recent weten dat een oplossing was gevonden waardoor het EUYO de activiteiten kon doorzetten. Zo werd een feestelijke tournee die verworden was tot een afscheidsronde alsnog een gelegenheid tot jubel. In de woorden van de Europese Commissie dient het orkest een "Europese rol" te hebben. Wat dat precies is en of een orkest daar aan kan voldoen of niet laat onverlet dat het jaarlijks samen komen van 120 talenten die in een seizoen tot één orkest gevormd worden en tegelijkertijd een waardevolle opleiding doorlopen, is ongetwijfeld een verrijking voor de Europese muzikale cultuur.  Dit wordt nog eens onderstreept door het dat dat het Chamber Orchestra of Europe voortgekomen is uit voormalige leden van het EUYO. Ene Claudio Abbado - een voormalig lid en aanvoerder van het toen nog geheten European Community Youth Orchestra - startte zijn carrière zo. 

Haydn: lyrisch en lichtvoetig

Nu bieden resultaten uit het verleden in de regel weinig houvast voor de toekomst, maar aangezien het orkest deze zomer topdirigenten zoals Vasily Petrenko en Bernard Haitink wist te strikken alsmede solisten zoals de pianospelende zussen Labècque kan het in de basis niet verkeerd zijn. Bij de weinig uitgevoerde Sinfonia Concertante van Joseph Haydn (1732-1809) bleek dat het met de muzikale kwaliteit van het EUYO dik in orde is. Dit werk waar vier solisten (viool, cello, hobo en fagot) het "opnemen" tegen de rest van het orkest is een luchtig, maar pakkend werk dat op lichtvoetige en lyrische wijze door het orkest ten gehore werd gebracht. Het EUYO kon daarbij rekenen op solisten van goed kaliber voortkomend uit het Chamber Orchestra of Europe, de Berliner Philharmoniker en het Emerson Kwartet. Met veel aplomb werd de directie van Bernard Haitink gevolgd. Dit tot groot genoegen van het publiek in de grote zaal onder toeziend oog van HKH Prinses Beatrix die ongetwijfeld aanwezig was ter ondersteuning van dit muzikale initiatief en natuurlijk het feit dat Bernard Haitink op de bok stond. Want met Bernard Haitink heeft het EUYO een eredirigent die zonder twijfels één van 's werelds grootste dirigenten is en - gezien de reactie van het Concertgebouw-publiek - nog altijd veel fans in Nederland heeft. Het is van Haitink dan ook bekend dat hij graag met jong talent werkt en daarom tijd vrij maakt om jonge musici te helpen in hun muzikale ontwikkeling. Een jeugdorkest dat een zaal als het Concertgebouw afgeladen vol krijgt is ongetwijfeld een unicum. Een unicum dat - laten we eerlijk zijn - toch vooral gelegen ligt in het feit dat een levende legende voor het orkest staat.

Bruckner: imponerende treurnis en verlossing
Toch doet deze constatering geen recht aan de kwaliteit van het orkest. Want op een aantal onvolkomenheden bij met name de koperblazers na vormen de leden van het EUYO aan het einde van dit seizoen één geheel dat op hoog niveau muziek maakt. Daarbij heeft het EUYO als voordeel ten opzichte van "reguliere" orkesten dat concerten zoals deze bijzonder zijn. Het feit dat deze musici de kans hebben zich te laven aan de kennis en ervaring van de inmiddels 87-jarige Haitink versterkt niet alleen maar het plezier maar ook het gevoel van toewijding. Dit was zonder meer merkbaar in de uitvoering van de Zevende Symfonie van Anton Bruckner (1824-1896). Een bijzondere symfonie in het oeuvre van Bruckner aangezien het de enige symfonie die tot ongebreideld enthousiasme leidde bij zowel publiek als critici. Gelijk de overige symfonieën van Bruckner is het een imponerend geheel, niet alleen door de lengte van ruim een uur, maar ook de wijze waarop de muziek zich ontwikkelt. Een ontwikkeling die overigens verre van vrolijk is aangezien het Adagio is geschreven in de periode dat Bruckner's muzikale held Richard Wagner overleed. De pijn is daarmee goed te voelen en het vraagt veel van een orkest om dit rijkgeschakeerde werk in het algemeen, maar het prachtige Adagio in het bijzonder op goede wijze te vertolken. Onder ferme leiding van Bruckner-specialist Haitink - die overigens deze zelfde symfonie komend seizoen bij het Koninklijk Concertgebouworkest leidt - slaagde het EUYO hier uitstekend in. Want niet alleen de treurnis van het Adagio, ook de verlossing in de overige delen kwam imponerend tot stand en wist de aandacht van het publiek er van begin tot einde volledig bij te houden. Een welgemeend en terecht groot applaus volgde terwijl het orkest zelf in de joelstand ging om de verschillende secties die door Haitink werden uitgelicht toe te juichen. Maar het grootste applaus vanuit zowel de zaal als het orkest was gereserveerd voor Haitink zelf die daar - zoals we hem inmiddels kennen - niet altijd even makkelijk mee omgaat. Maar dit eerbetoon was zonder meer terecht, want wie anders kan jonge musici inspireren tot grootse muzikale daden. Laten we hopen dat het Haitink nog lang gegeven is zo'n rol te spelen, het muzikale leven is erbij gebaat. 

Het concert terugluisteren via Radio 4 kan hier. Via ConcertgebouwLive en het YouTube-kanaal van het Concertgebouw kan het concert ook teruggekeken worden:

Sinfonia Concertante van Haydn: 

Symfonie Nr. 7 van Bruckner:

In juli en augustus vinden in het kader van de Robeco SummerNight een reeks zomerconcerten plaats. Op 29 augustus maakte het European Union Youth Orchestra onder 'conductor laureate' Bernard Haitink haar opwachting.