Bach: Vioolconcert in E
Bruckner: Symfonie Nr. 5
Vilde Frang (viool)
Herbert Blomstedt, Gewandhausorchester Leipzig
De Doelen, Rotterdam
Wie het eminente Gewandhausorchester Leipzig in Nederland in levende lijve had willen zien en horen, kreeg daartoe maar één enkele kans: gisteren gaven zij een eenmalig concert in De Doelen in Rotterdam. Onder leiding van hun voormalig chef-dirigent en huidig eredirigent Herbert Blomstedt brachten zij de complexe Vijfde Symfonie van Bruckner tot leven. En als bonus het 'Italiaanse' vioolconcert van Bach door de talentvolle Noorse violiste Vilde Frang.
Dat Nederland een Mahler-traditie is inmiddels een alom bekend gegeven, maar ook de symfonieën van Anton Bruckner (1824-1896) kunnen rekenen op bovenmatige interesse. Maar in markante tegenstelling tot Mahler blijft de populariteit van de Oostenrijkse Bruckner nog altijd beperkt tot Centraal-Europa, Duitsland en Nederland. De afgelopen week gaf - weliswaar vertekend - een aardig beeld van die populariteit: vorige week speelde het Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van Daniele Gatti nog de Vierde Symfonie terwijl afgelopen maandag Bernard Haitink het European Union Youth Orchestra (EUYO) bewoog tot een imponerende uitvoering van Symfonie Nr. 7. En gisteravond was het de beurt aan Rotterdam waar het Gewandhausorchester Leipzig te gast was met Bruckner's Vijfde Symfonie. Evenzo opvallend is dat - met alle respect voor jongere generaties dirigenten zoals Gatti, Thielemann, Albrecht en Venzago die zich aan Bruckner wagen - deze in zijn eigen tijd onbegrepen componist toch vooral het domein is van de oudste generatie dirigenten. De meest eminente Bruckner-vertolkers waren of zijn tijdens de grootste Bruckner-successen op hoge leeftijd. Bruckner-specialist Günter Wand ging de symfonieën pas na zijn zestigste dirigeren terwijl zijn meest indrukwekkende opnames met het NDR Sinfonieorchester en de Berliner Philharmoniker op nog veel latere leeftijd tot stand kwamen. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor Herbert von Karajan die in zijn laatste jaren nog voortreffelijke uitvoeringen van de Zevende en Achtste Symfonie opnam met de Wiener Philharmoniker. Sterker nog: de opname van de Zevende is meteen zijn allerlaatste opname gebleken. Alhoewel Bernard Haitink in de jaren zestig al een toonaangevende Bruckner-cyclus voor Philips opnam met het (toen nog niet Koninklijke) Concertgebouworkest, viert hij nu op hoge leeftijd grote successen met zijn doorvoelde interpretaties van Bruckner's symfonieën. De lijst gaat maar door, want dit geldt evenzo voor dirigenten zoals Harnoncourt en Giulini. En dan hebben we daar Herbert Blomstedt die de afgelopen jaren een zeer goed ontvangen cyclus heeft opgenomen met het Gewandhausorchester Leipzig. Een dag nadat de 87-jarige Haitink het EUYO in Bruckner leidde, wist de 89-jarige Herbert Blomstedt de Rotterdamse Doelen in extase te brengen met een indrukwekkende uitvoering van de Vijfde Symfonie.
Noors-Zweeds Bach-feestje
Ondanks dat het niet ongebruikelijk is om de Vijfde Symfonie alleen te programmeren - Harnoncourt en Haitink volgden deze lijn de afgelopen jaren bij het Koninklijk Concertgebouworkest - heeft Blomstedt hier een andere kijk op door aan het programma het Vioolconcert in E toe te voegen. Geïnspireerd door de vioolconcerten van Vivaldi componeerde Johann Sebastian Bach (1685-1750) een aantal vioolconcerten waaronder dit Vioolconcert. Het is - zoals we van Bach gewend zijn - een ongekend stralend werk waar viool en orkest met in plaats van tegen elkaar spelen. Je moet wel een enorme zuurpruim zijn om dit werk niet te waarderen. De in Verenigde Staten geboren Zweed Blomstedt had voor de gelegenheid de Noorse violiste Vilde Frang (1986) meegenomen. Haar muzikale ster is op dit moment rijzende door het podium te delen met tal van prominenten orkesten, dirigenten en andere solisten zoals de Wiener Philharmoniker, Bernard Haitink en Anne-Sophie Mutter. Haar recente opname van de vioolconcerten van Korngold en Britten versterken dit beeld. In Bach's Vioolconcert stelde zij allerminst teleur door de fijne rozige klank van haar uit 1864 stammende viool van Jean-Baptiste Vuillaume. De chemie tussen Frang, Blomstedt en een selectie van het Gewandhausorchester was evident. De uitvoering deed de muziek nog meer stralen waardoor het al relatief korte vioolconcert (met name het nog geen drie minuten durende maar opwindende slotdeel) voorbij vloog.
Sereen met Bruckner
Na dit fijne voorspel werd het tijd voor de muzikale hoofdmaaltijd: Bruckner's Vijfde Symfonie. Hoewel niet zijn langste symfonie is het ongetwijfeld zijn meest complexe en een werk dat je als luisteraar niet meteen in zijn volledigheid kan bevatten. Een kwalificatie die ook geldt voor dirigenten en daarmee misschien wel het beste voorbeeld is waarom juist dirigenten op hoge leeftijd zulke uitmuntende Bruckner-vertolkers zijn. Opvallend was dat de nog immer kwieke Blomstedt zich zo thuis voelde in Bruckner dat hij vol overtuiging stiltes in de uitvoering liet vallen en duidelijk zijn eigen accenten stelde. Soms letterlijk door het spelen van bepaalde noten nog meer staccato te laten zijn dan gebruikelijk. Het maakte duidelijk dat het voor Blomstedt niet gaat om effectbejag maar om de muziek van Bruckner zo natuurlijk mogelijk ten gehore te brengen. En dat is bij de Vijfde nog een hele klus omdat deze symfonie die ongekend kleinschalig en "stil" van start gaat langzamerhand opbouwt en alle ruimte geeft aan de ontwikkeling van de thema's. Thema's die - meer dan in de andere symfonieën - in de diverse delen op verschillende wijze terugkomen, nog het meest pregnant bij het begin- en slotdeel die vrijel gelijk starten. Dat Blomstedt daarbij kan rekenen op de kwaliteit van één van de meeste eminente en oudste orkesten ter wereld versterkt dit alleen maar. De verbondenheid tussen orkest en dirigent is ook niet zo verwonderlijk aangezien Blomstedt van 1998 tot 2005 de chef-dirigent was en nu door het leven gaat als eredirigent van het Gewandhausorchester. Het orkest dat afgelopen jaren tot nieuwe hoogten is gebracht door Riccardo Chailly en vanaf 2017 onder leiding komt te staan van Andris Nelsons die aantreedt als de 'Gewandhauskapellmeister'. Dat laat onverlet dat het niet zorgeloos genieten is van Bruckner. De vreemde en soms ongemakkelijke overgangen alsmede de complexiteit van deze symfonie die contrapuntisch is gecomponeerd vraagt veel van de luisteraar. Maar de volhouder wordt beloond door een muzikale taal die volstrekt oprecht is en doordrenkt van een expressie van diepgevoelde religie aan de kant van Bruckner. Het is daarom ontzettend jammer dat dit geweldige orkest Nederland slechts eenmalig aandoet, want concerten als deze doen verlangen naar meer.
Deze zomer en najaar staat voor het Gewandhausorchester Leipzig in het teken van de 'Festival-Tournee 2016' waarmee tegelijkertijd gevierd wordt dat het orkest al een eeuw op tournee gaat. Van 26 augustus tot en met 20 november speelt het orkest in Edinburgh, Londen, Rotterdam, Salzburg, Luzern, Essen en Frankfurt. Op 30 augustus was het orkest te gast in De Doelen in Rotterdam.
Reacties
Een reactie posten