John Williams
The Imperial March, Star Wars Main Title
Yoda's Theme, The Asteroid Field
Richard Wagner
Walkürenritt
John Williams
Rey's Theme, March of the Resistance
The Jedi Steps and Finale, Battle of the Heroes
Gustav Holst
Mars, The Bringer of War
Erich Wolfgang Korngold
Kings Row Suite
John Williams
Duel of the Fates, Scherzo for X-Wings, Princess Leia's Theme,
Thorne Room & End Title, Across the Stars
Leona Philippo (presentatie)
John Axelrod, Nederlands Philharmonisch Orkest
Het Concertgebouw, Amsterdam
Twee weken voordat The Last Jedi, het nieuwste hoofdstuk in de Star Wars-saga, in première gaat, brengt het Nederlands Philharmonisch Orkest een ode aan één van belangrijkste succesfactoren van het fenomeen: de muziek van John Williams. Onder leiding van dirigent John Axelrod schittert de muziek van Williams én de componisten die hem inspireerden tot een icoon van de filmmuziek.
"Without John Williams, bikes don't really fly, nor do brooms in Quidditch matches, nor do men in red capes fly. There is no Force, dinosaurs do not walk the Earth, we do not wonder, we do not weep, we do not believe" aldus Steven Spielberg tijdens de toekenning van de Life Achievement Award van het American Film Institute (AFI) aan filmcomponist John Williams in 2016. Ware woorden die de impact van (film)muziek in het algemeen en die van John Williams in het bijzonder treffend schetsen. Want binnen de filmmuziek is er geen groter icoon dan John Williams. Als componist van de meest memorabele filmmuziek sinds de start van het medium stond Williams mede aan de wieg van het succes van films als E.T., Jurassic Park, Indiana Jones, Superman, Jaws en Harry Potter. Maar of dit nog niet genoeg was, is hij tevens de componist die met zijn muziek de Star Wars-saga tot een fenomeen heeft gemaakt. Een forse uitspraak die alleen al waarheid in zich heeft omdat deze gedaan is door George Lucas zelf. En een meer dan waar woord. Net zoals Bernard Herrmann (1911-1975) de films van Alfred Hitchcock maakte en daarmee de kracht van muziek onderstreepte. Want wat is de douchescène uit Hitchcock's Psycho zonder de striemende violen van Herrmann? Wat is het mysterie van Madeleine zonder de hypnotische muziek van Herrmann voor Vertigo? Het succes van de Star Wars-films kan niet los gezien worden van de iconische muziek die Williams al sinds 1977 aan de wereld geeft. Hoewel Williams inmiddels de 85-jarige leeftijd is gepasseerd, componeert hij nog steeds. De muziek van The Force Awakens (2015) was van zijn hand en kent memorabele en krachtige nieuwe Star Wars-muziek zoals Rey's Theme en March of the Resistance. Ook de muziek voor het achtste deel The Last Jedi is van zijn hand en is over twee weken te horen. De muziek van Rogue One, de eerste film uit de nieuwe Star Wars Anthologie, is niet meer door Williams geschreven, maar de soundtrack van Michael Giacchino is (hoorbaar) schatplichtig aan hem. Of hij de muziek van het laatste (nog niet genaamde) deel van de slottrilogie van Star Wars schrijft, ligt voor de hand, maar Williams loopt dan al hard tegen de negentig. Aan nieuwe muzikale ideeën ontbreekt het nog altijd niet.
Darth Vader in da house
De impact van de muziek van Williams heeft het Nederlands Philharmonisch Orkest geïnspireerd tot Star Wars in het Concertgebouw en doet dat terecht. De muziek van Williams behoort weliswaar niet tot de traditionele 'klassieke' muziek, maar is daar zonder meer mee verbonden. Onder leiding van de heerlijk enthousiaste Amerikaanse dirigent John Axelrod en bijgestaan door presentator Leona Philippo werd de beste muziek uit de Star Wars-films op meer dan overtuigende wijze ten gehore gebracht. Philippe is overigens ook bekend als winnaar van Maestro en liet met het dirigeren van Battle of the Heroes zien dat ze het dirigeren nog niet verleerd is. Op - gek genoeg - The Return of the Jedi na kwamen alle bekende thema's van Episode I The Phantom Menace tot Episode VI The Force Awakens langs. Van het dramatische Duel of the Fates en het romantische Across the Stars tot de bekende Star Wars Main Title en Throne Room. En natuurlijk ontbrak The Imperial March niet waarmee het concert spectaculair opende. Op de omineuze eerste noten ervan kwam John Axelrod - gehuld in het kostuum van Darth Vader - de trap van het Concertgebouw af. Daarmee was de verkleedpartij nog niet ten einde. Als laatste werk voor de pauze klonk het prachtige Jedi Steps and Finale, de muziek die Rey's ontmoeting met Luke Skywalker én de aftiteling van The Force Awakens begeleidt. Muziek die - zeer kenmerkend voor John Williams - er vast vaak voor zorgt dat bioscoopbezoeker blijven plakken tot het einde van de aftiteling. Op deze muziek werd de Grote Zaal van het Concertgebouw bezet door leden van de Dutch Harrison, de Nederlandse afdeling van de 501t Legion die bestaat uit wereldwijd 4.000 Star Wars-fans die kostuums hebben van de bad guys uit het Star Wars-universum.
Schatplichtig aan Holst, Korngold, Wagner en Stravinsky
Het zal daarom niet verbazen dat het publiek van het Concertgebouw een tikkeltje anders was samengesteld dan tijdens een regulier abonnementsconcert. Tegelijkertijd hoeft hier niet de conclusie uit getrokken te worden dat het een soort samenscholing van Star Wars-nerds was die elke dialoog uit de hele franchise kunnen opdreunen. Hoewel de meneer met zijn Star Trek-t-shirt het niet helemaal begrepen had. Want het Nederlands Philharmonisch Orkest en John Axelrod hadden werk van dit concert gemaakt door het oeuvre van Williams in perspectief te plaatsen. Een perspectief dat zijn muziek verbindt met het grote orkestrale werk dat in Hollywood vanaf ongeveer de jaren dertig furore maakte. Een traditie die werd verstrekt door de Tweede Wereldoorlog en de gedwongen vlucht van talloze componisten zoals Erich Wolfgang Korngold die zich in hun nieuwe (tijdelijke) vaderland toelegden op dit nieuwe genre. Maar ook Wagner heeft hier een rol. Hij stierf weliswaar voordat er überhaupt zoiets was als een film, laat staan filmmuziek maar zijn allesomvattende muziektheater is - zoals Leona Philippo in haar presentatie al duidelijk maakte - als voorloper te zien van de soundtrack. Maar nog belangrijker: zijn gebruik van het Leitmotiv is zonder meer terug te horen in de muziek van Williams dat hierdoor wordt gedomineerd en zo succesvol is toegepast op Star Wars. Daarom liet het Nederlands Philharmonisch Orkest nadrukkelijk ook werk van Wagner en Korngold horen. Die laatste overigens vooral ook om de overeenkomsten met de Star Wars Main Title te laten horen. Dezelfde reden waarom Mars, The Bringer of War uit The Planets van Holst te horen was. In een klein intermezzo liet Axelrod delen uit Le Sacre du Printemps van Stravinsky spelen die wel heel erg klonken als The Dune Sea of Tatooine en The Stormstroopers uit de muziek voor A New Hope. De schatplichtigheid aan de klassieke muziek werd daarmee overtuigend aangetoond, overigens ook altijd ruiterlijk erkend door John Williams zelf. Een schatplichtigheid die Williams heeft geïnspireerd tot een zeer eigen geluid en muzikale canon die hem tot icoon van de filmmuziek heeft gemaakt. En tegelijkertijd het belang van klassieke muziek onderstreept waardoor het andersoortige publiek van dit concert wellicht in de toekomst terug te vinden is bij andere concerten van het Nederlands Philharmonisch Orkest. Muziek is - zoals ook nu weer bleek - universeel. Zeker de muziek van het Star Wars-universum.
Op 1 en 2 december 2017 vond 'Star Wars in het Concertgebouw' plaats. Het Nederlands Philharmonisch Orkest onder leiding van John Axelrod stelde daarbij muziek van John Williams centraal en diens inspiratie: Wagner, Holst en Korngold. Deze recensie is op basis van de uitvoering op 2 december. Het concert van 2 december werd tevens live gestreamd.
Reacties
Een reactie posten