NTR ZaterdagMatinee
Ein Deutsches Requiem
(Johannes Brahms, 1833-1897)
Camilla Tilling, sopraan
Johannes Martin Kränzle, bariton
Groot Omroepkoor
Bernard Haitink, Radio Filharmonisch Orkest
Het Concertgebouw, Amsterdam
Bernard Haitink weet van geen ophouden en staat ook dit seizoen weer voor een keur aan toonaangevende orkesten. Binnen dit eminente gezelschap van orkesten heeft het Radio Filharmonisch Orkest een bijzondere positie: het was het eerste orkest waar Haitink als dirigent op de bok stond. Voor de NTR ZaterdagMatinee leidt Bernard Haitink zijn oude orkest en het immer magistrale Groot Omroepkoor in een troostrijk en overweldigend Ein Deutsches Requiem van Johannes Brahms.
Bernard Haitink viert volgende week zijn 89e verjaardag en vertoont nog altijd geen tekenen dat hij zijn dirigeerstok aan de wilgen wenst te hangen. Alleen al in het huidige seizoen leidt hij een imposant aantal eminente orkesten: onder andere het London Symphony Orchestra, het Boston Symphony Orchestra, het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks en de Berliner Philharmoniker mogen zich verheugen op zijn belangstelling. En in juni volgt het Koninklijk Concertgebouworkest met de Negende Symfonie van Mahler. Binnen dit nog altijd drukke programma is een bijzondere plek ingeruimd voor het Radio Filharmonisch Orkest (RFO). Het orkest waar hij op 19 juli 1954 voor het eerste dirigeerde en in 2014 zijn zestigjarig jubileum vierde. Een orkest dat hij bijstond toen het er naar uit zag dat het moest verdwijnen, maar wonderwel gespaard bleef. Haitink neemt zijn positie als beschermheer van het RFO zeer serieus. Net zoals hij zich altijd voor het welbevinden en - in sommige gevallen - voortbestaan van 'zijn' orkesten heeft ingezet. The Royal Opera, Covent Garden is Haitink nog altijd erkentelijk voor de rol die heeft gespeeld in de donkerste dagen van de belangrijkste opera van het Verenigd Koninkrijk. En zo is Haitink nog regelmatig te gast bij zijn oude orkest waarbij de uitvoeringen tijdens de NTR ZaterdagMatinee de afgelopen jaren bij voorbaat een hoogtepunt vormen. Opvallend daarbij is dat hij kiest voor de meer contemplatieve werken. Vorig jaar tijdens de NTR ZaterdagMatinee nog het Te Deum en de (onvoltooide) Negende Symfonie van Bruckner terwijl in juni hij (wederom) het Koninklijk Concertgebouworkest voorgaat in Mahler's Negende Symfonie. Maar geen werk zo contemplatief en troostrijk als Ein Deutsches Requiem van Brahms waar Haitink het RFO en het Groot Omroepkoor deze ZaterdagMatinee in voorgaat.
Een troostrijk en 'menselijk' requiem
Johannes Brahms (1833-1897) is niet weg te denken uit de canon van belangrijkste en meest gespeelde componisten. Maar in tegenstelling tot collega-componisten zoals Mozart en Mendelssohn kwam zijn talent voor muziek niet aanwaaien. Zijn eerste symfonie - door de zichzelf opgelegde verstikkende schaduw van Beethoven - zou pas op hoge leeftijd en na jarenlange noeste arbeid tot hem komen. Een requiem, een werk dat de laatste dagen van Mozart tekende, kwam iets gemakkelijker en op jongere leeftijd tot stand. De dood van zijn goede vriend en mede-componist Robert Schumann in 1856 legde de kiem voor zijn dodenmis. Een mis die pas veel later gereed zou zijn en waarbij tegelijkertijd ook de dood van zijn moeder in 1865 een plek kreeg. Een requiem niet in de klassieke zin met hoogdravende liturgische teksten in het latijn, maar een 'menselijke' herdenkingsmis in het Duits, in de lutherse traditie. Zo ontstond een zevendelig troostrijk muziekstuk voor orkest, koor, sopraan en bariton. Hoewel de rol van zowel de sopraan als bariton onmisbaar, maar ook bijzonder klein is. Een muzikale troost zonder Dies Irae-motieven, maar wel mijmeringen over het aardse en hemelse leven.
De maestro en het magistrale koor
Een kolfje naar de hand van het Radio Filharmonisch Orkest dat - aangespoord door beschermheer Bernard Haitink - een prachtig heldere vertolking gaf van Ein Deutsches Requiem. Een vertolking die een uitmuntende balans kende met een magistraal zingend Groot Omroepkoor. Een menselijke en troostrijke uitvoering was het gevolg met enkele momenten van daadwerkelijk kippenvel. Niet in de laatste plaats in het prachtige en "slepende" tweede deel Denn alles Fleisch es is wie Gras. Het feest werd compleet gemaakt door sopraan Camilla Tilling en met name bariton Johannes Martin Kränzle. Hoewel Kränzle de vervanging was voor de zieke Hanno Müller-Brachmann vormde zijn warme stemgeluid en fijne dictie een prachtige aanvulling op deze hoogstaande uitvoering. Met zichtbaar genoegen nam Haitink de (terechte) erkenning van publiek, orkest en koor in ontvangst. Zoals Ein Deutsches Requiem duidelijk maakt, is alles uiteindelijk eindig, ook het dirigeren van Bernard Haitink. Maar zolang Haitink nog altijd op deze wijze musici weet te inspireren tot prachtige vertolkingen is dat moment hopelijk nog lang niet daar.
In het kader van de NTR ZaterdagMatinee voerden het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor onder leiding van Bernard Haitink op zaterdag 24 februari 2018 'Ein Deutsches Requiem' van Brahms uit. Het concert werd tevens live uitgezonden door Radio 4. Terugluisteren kan hier.
Reacties
Een reactie posten