Nederlandse Reisopera
Tosca
(Giacomo Puccini, 1858-1924)
Kari Postma, Floria Tosca
Noah Stewart, Mario Cavardossi
Philip Rodes, Scarpia
Roman Ialcic, Cesare Angelotii
Harry Fehr (regie), John Bishop (licht)
Yannis Thavoris (decor en kostuums)
Consensus Vocalis, Tosca-kinderkoor
David Parry, Orkest van het Oosten
Zuiderstrandtheater, Den Haag
De Nederlandse Reisopera verrast met een innovatieve enscenering van Puccini's overbekende opera Tosca. Solisten die kunnen zingen én acteren versterken de enscenering en worden uitstekend begeleid door een gloedvol Orkest van het Oosten onder leiding van veteraan David Parry.
Een moderne enscenering van een klassieke opera vormt bijna net zo geliefde borrelpraat als moderne kunst ("dat kan mijn kind toch ook!?!"). En net als bij moderne kunst zit daar een zekere kern van waarheid in. Kunst moet uitdagen maar soms kan je ook te ver gaan en leidt een enscenering alleen maar af van hetgeen het uiteindelijk om gaat: de muziek en het verhaal. Dat betekent natuurlijk niet dat - bij wijze van spreken - tot in de eeuwigheid Brunhilde getooid met Vikinghelm en speer door de opera's van Wagner moet wandelen. Maar tegelijkertijd hoeft het niet immer een post-apocalyptische samenleving zoekende naar diepere zingeving te zijn. De moeilijkste ensceneringen zijn die van opera's waar de enscenering overbekend is of zo verbonden met het verhaal dat elke aanpassing eigenlijk bevreemdend uitpakt. Wellicht dat daarom de klassieke uitvoeringen in de Italiaanse buitenlucht van bijvoorbeeld Verdi's Aida zo populair zijn. Binnen dit genre spant Tosca misschien wel de kroon. Want geen opera is zo verbonden met de Romeinse locaties waar het verhaal zich afspeelt dan Tosca: Sant’Andrea della Valle, Palazzo Farnese en bovenal Castel Sant’Angelo. Menig toerist ziet minder hoogtepunten van Rome dan de gemiddelde bezoeker van Tosca. Puccini's drama, gesitueerd in het Rome van 1800 rond de Slag bij Marengo waar Napoleon de verliezer lijkt, maar toch als winnaar uit de bus komt, ademt het historische Rome. Niet voor niets werd in 1992 een groots opgezette live versie uitgezonden waarbij de actie plaats vond op precies die plekken die door Puccini waren aangegeven en op het juiste moment van de dag. Een nieuwe enscenering is in dat licht altijd een uitdaging. De Nederlandse Reisopera - bepaald niet bekend staand vanwege ruime financiële middelen - is die uitdaging met hulp van regisseur Harry Fehr aangegaan en goed in geslaagd.
Een politiebureau en meer niet
Voor de enscenering van Tosca door de Nederlandse Reisopera dus geen kenmerkende Romeinse locaties. Een politiebureau in de nabije (?) toekomst vormt de gehele opera het enige decor. Een keuze die natuurlijk ook te maken heeft met de relatief beperkte financiële middelen van de Nederlandse Reisopera. Een politiebureau dat continu de burgers in het oog houdt via enorme videoschermen. Juist die videoschermen vormen voor deze Tosca een representatie van de overbekende oorspronkelijke locaties van Tosca. Het betreft daarbij al opgenomen videobeelden die live op het podium dunnetjes worden overgedaan. Het werkt misschien wat bevreemdend, maar is zonder meer innovatief én effectief. Het geeft tegelijkertijd een bepaalde rust in de uitvoering zodat de focus vol op het drama kan liggen. En drama te over in Tosca. In een onzekere tijd waarbij Italië onder de voet dreigt te worden gelopen voert politiechef Scarpia - heerlijk kwaadaardig doch niet eendimensionaal tot leven gebracht door Philip Rodes - een schrikbewind in de stad. In zijn jacht op politieke gevangene Cesare Angelotti (Roman Ialcic) komt de schilder Mario Cavaradossi op zijn pad. Een fatale samenloop aangezien Cavaradossi linea reacta de cel in verdwijnt in afwachting van executie. Zijn enige redding is zijn geliefde Floria Tosca. Een local celebrity die in de avond een cantate zal zingen ter gelegenheid van de - op dat moment nog - vermeende nederlaag van de Fransen. De wellustige Scarpia buit zijn gezagspositie naargeestig en op een weinig gezellige #MeToo-wijze uit en dwingt Tosca om zich aan hem over te geven. Boontje komt om zijn loontje en de vervelende Scarpia betaalt voor zijn wandaad met zijn leven. Ogenschijnlijk nadat hij de opdracht heeft gegeven tot een schijnexecutie van Cavaradossi en Tosca een vrijgeleide heeft gegeven voor haarzelf en haar geliefde. Helaas voor beiden is de executie maar al te echt, vindt Cavaradossi de dood en wordt het lijk van Scarpia ontdekt. Einde oefening voor Tosca die zich - in de visie van Puccini althans - werpt van de Pauselijke vesting in hartje Rome: de Engelenburcht.
Krachtig
In de versie van de Nederlandse Reisopera is de Engelenburcht in de verse verte niet te herkennen, maar vormt - op ingenieuze wijze - het decor van het politiebureau alsnog een geloofwaardige plek voor een dergelijke dramatische zelfmoord. In de laatste momenten van de opera en ondersteund door de heerlijk krachtige muziek van Puccini ontstaat een verpletterend beeld: Tosca die torent boven de achtergrond met aan weerszijden van het politiebureau de stillevens van haar geliefde Cavaradossi en haar kwelgeest Scarpia. Op dat moment besef je dat deze enscenering werkt, het maakt namelijk wat los. Dat geldt overigens nog meer voor de prestaties van alle betrokkenen. Het niveau van de solisten met name het trio waar het om draait is hoog: Kari Postma (Tosca), Noah Stewart (Cavaradossi) en Philip Rhodes (Scarpia). Niet alleen muzikaal, maar ook als drager van het verhaal. Het einde van de tweede akte waarbij Scarpia Tosca schaakmat gezet lijkt te hebben, maar het moet bekopen met de dood is bijna net zo sterk als de slotscène. Dit alles uitmuntend begeleid door Consensus Vocalis en met name het heerlijk vet en gloedvol spelende Orkest van het Oosten aangevuurd door opera-veteraan David Parry. De recensies sinds de première op 16 oktober jongstleden logen er al niet om en de kaarten gaan hard: deze Tosca is zeer de moeite waard, juist vanwege de enscenering maar vooral de muzikaliteit.
'Tosca' van Giacomo Puccini door de Nederlandse Reisopera is op 16 oktober 2018 in het Wilmink Theater in Enschede in première gegaan en is tot en met 13 november te zien in Groningen, Amstelveen, Maastricht, Den Haag, Breda, Rotterdam, Leeuwarden, Zwolle, Amsterdam, Arnhem en Utrecht. Deze recensie is op basis van de uitvoering in het Haagse Zuiderstrandtheater op 25 oktober 2018. Meer informatie en kaarten bestellen hier.
Reacties
Een reactie posten