Nederlandse Reisopera
Die Tote Stadt
(Erich Wolfgang Korngold, 1897-1957)
Daniel Frank, Paul
Iordanka Derilova, Marietta/Marie
Marian Pop, Frank
Rita Kapfhammer, Brigitta
Jakob Peters-Messer (regie)
Guid Petzold (decor & licht), Sven Bindseil (kostuums)
Consenus Vocalis
Antony Hermus, Noord Nederlands Orkest
Zuiderstrandtheater, Den Haag
De opera Die Tote Stadt van Erich Wolfgang Korngold en Alfred Hitchcock's misschien wel beste film Vertigo hebben dezelfde inspiratiebron, maar waar Vertigo overbekend is, is Die Tote Stadt dat allesbehalve. Gezamenlijk inspireren zij de Nederlands Reisopera om Die Tote Stadt in Nederland op de planken te brengen. Een groot risico dat mede door de virtuoze en aansprekende productie zeer goed uitpakt.
Gezien het relatief geringe budget van de Nederlandse Reisopera kan men zich geen mislukte productie veroorloven. Het zal daarom niet verbazen dat de Reisopera met regelmaat publieksfavorieten zoals La Traviata van Verdi en Tosca van Puccini op de planken brengt. Deze evergreens kunnen rekenen op een ijzeren voorraad van bezoekers die toeneemt naarmate de productie als succesvol of innovatief wordt gezien. Het bijzondere aan de Nederlandse Reisopera is dat dit niet betekent dat er geen risico's worden genomen. Zo was daar vorig seizoen Siroe, re di Persia van Johann Adolf Haasse (1699-1783). Haasse was een barokgrootheid in zijn tijd maar is in vergetelheid geraakt. Het op de planken brengen was een groot risico, maar heeft zich door de overtuigende invulling én uitvoering uitbetaald met goede recensies en een enthousiast en veelkoppig publiek. Door daarbij samen te werken met het Staatstheater Oldenburg werden risico's verkleind en mogelijkheden vergroot. Ook dit seizoen laat de Nederlandse Reisopera zich weer van een avontuurlijke kant zien door Die Tote Stadt van Erich Wolfgang Korngold nieuw leven in te blazen, ditmaal in een coproductie met Theater Magdeburg. Nu is Korngold - in tegenstelling tot Haasse - allesbehalve een vergeten componist, maar zijn opera's worden maar zeer zelden uitgevoerd. Met de productie van de Nederlandse Reisopera reist Die Tote Stadt voor het eerst door Nederland.
De laatste Romanticus?
Het feit dat Die Tote Stadt van Korngold zo weinig wordt uitgevoerd, is eigenlijk heel vreemd. Erich Wolgang Korngold (1897-1957) was een wonderkind die mede dankzij zijn invloedrijke vader, de recensent Julius Korngold, een goede entree had in de wereld van de muziek. Op jonge leeftijd componeerde hij al twee relatief succesvolle opera's: Der Ring des Polykrates en Violanta. Zijn grootste succes was echter Die Tote Stadt (1920) dat mede vanwege zijn eerdere opera's zo gewild was dat de opera gelijktijdig in première ging in zowel Hamburg als Keulen. Zeven jaar later volgde Das Wunder der Heliane, de opera die Korngold zelf als zijn magnum opus beschouwde maar nooit echt een vaste plek binnen het operalandschap heeft veroverd. Een constatering die eigenlijk geldt voor zijn gehele oeuvre behalve zijn Vioolconcert (1945) en in mindere mate Die Tote Stadt. En dat is enorm verwonderlijk aangezien Korngold idioom nauw aansluit bij de laatromantiek van Puccini en Richard Strauss. Wanneer je Salome, Elektra en Die Frau ohne Schatten prachtig vindt, dan zal Die Tote Stadt ook zeer bevallen. Er is al veel geschreven over het feit dat Korngold nooit helemaal doorgebroken is. De opkomst van de nazi's en daarmee de vlucht van de Joodse Korngold naar de Verenigde Staten, zijn werkzaamheden als filmcomponist en het feit dat zijn muzikale stijl teveel het verleden en niet de toekomst was, zijn allemaal (deel)verklaringen waarom Korngold allesbehalve een household name is.
Korngold en Hitchcock
Gezien deze context is het des te begrijpelijker dat de Reisopera Die Tote Stadt op de planken brengt. Mede ook omdat het verhaal van Die Tote Stadt voor velen niet onbekend zal zijn. Niet zozeer vanwege het bronmateriaal - het drama Le Mirage en de roman Bruges-la-Morte van Georges Rodenbach - maar wel vanwege Vertigo van Alfred Hitchcock. Bijna veertig jaar na Die Tote Stadt en slechts een jaar na de dood van Korngold zag Vertigo het licht. De misschien wel beste film van Hitchcock én sowieso één van de beste films ooit is gebaseerd op hetzelfde bronmateriaal als Die Tote Stadt. In de opera van Korngold treurt Paul nog altijd over de dood van zijn geliefde Marie. Hij gaat hier zo in op dat zijn huis een tempel van herinneringen aan haar is geworden. Het bij toeval op straat treffen van Marietta markeert een verandering daar zij als twee druppels water op Marie lijk. Zijn goede vriend Frank en zijn huishoudster Brigitta zien de verandering in hem, maar waarschuwen hem tegelijkertijd. In de opera van Korngold leidt de komst van Marietta tot hallucinaties waarin hij de liefde met haar bedrijft en later - wanneer ze spot drijft met Marie - Marietta doodt. Dit is echter een droom waarna Paul verlossing heeft gevonden. In Vertigo waar Scottie verliefd wordt op Madeleine en na haar onfortuinlijke dood in Judy haar opvolger ziet, is er weliswaar een nachtmerrie-scene maar is de rest van het verhaal bittere realiteit en sterft Judy (die eigenlijk Madeleine is) alsnog. Voor deze productie van Die Tote Stadt heeft de Reisopera net als bij Siroe, re di Persia Jakob Peters-Messer gevraagd de regie ter hand te nemen. Hij kiest er daarbij bewust om realiteit en hallucinatie door elkaar heen te lopen, maar Paul geen verlossing te gunnen aangezien Marie/Marietta aan het einde van de opera wel degelijk dood is. Niet alleen qua verhaallijn is dit een knipoog naar Vertigo maar ook door foto's te tonen van de Hitchcock's favoriete leading ladies die allen blond en afstandelijk zijn. Een treffende enscenering die past bij de rijkheid en romantiek van Korngold's muziek.
Virtuoos
Een rijkheid die zeer geholpen wordt door een virtuoos spelend Noord Nederlands Orkest energiek aangespoord door de immer sympathieke dirigent Antony Hermus. De Romantiek waar Puccini en Strauss mee groot geworden zijn, komt tot volle uiting in Korngold wiens filmische toekomst al te horen is in de muziek van Die Tote Stadt. Het is grootste en meeslepende muziek die ook als zodanig door het orkest én solisten wordt gebracht. Daarmee merk je dat Korngold een grootste opera schreef. Zo groots dat het Haagse Zuiderstrandtheater eigenlijk een maatje te klein is voor de enorme kracht van zijn muziek. De Reisopera deed eind januari ook Theater Carré aan en het zal daarbij geen moeite gekost hebben om de zaal muzikaal te 'vullen'. Opvallend bij deze productie is ook de hoge kwaliteiten van de belangrijkste solisten die zonder moeite zich verstaanbaar maken binnen de rijkheid van een opera waar naast de solisten het orkest een hoofdrol speelt. Maar ook de bijdrage van Consensus Vocalis, met name in de meer contemplatieve momenten, was uitzonderlijk. Die Tote Stadt staat aan de vooravond van de laatste uitvoering. Sinds de première in december zijn de recensies lovend en de zalen veelal uitverkocht. Een terechte waardering van zowel Die Tote Stadt als de durf van de Nederlandse Reisopera. Zeker wanneer de muziek van Korngold op deze wijze recht wordt gedaan.
Lees hier een eerdere recensie van 'Das Wunder der Heliane' van Korngold door Opera Vlaanderen.
De laatste Romanticus?
Het feit dat Die Tote Stadt van Korngold zo weinig wordt uitgevoerd, is eigenlijk heel vreemd. Erich Wolgang Korngold (1897-1957) was een wonderkind die mede dankzij zijn invloedrijke vader, de recensent Julius Korngold, een goede entree had in de wereld van de muziek. Op jonge leeftijd componeerde hij al twee relatief succesvolle opera's: Der Ring des Polykrates en Violanta. Zijn grootste succes was echter Die Tote Stadt (1920) dat mede vanwege zijn eerdere opera's zo gewild was dat de opera gelijktijdig in première ging in zowel Hamburg als Keulen. Zeven jaar later volgde Das Wunder der Heliane, de opera die Korngold zelf als zijn magnum opus beschouwde maar nooit echt een vaste plek binnen het operalandschap heeft veroverd. Een constatering die eigenlijk geldt voor zijn gehele oeuvre behalve zijn Vioolconcert (1945) en in mindere mate Die Tote Stadt. En dat is enorm verwonderlijk aangezien Korngold idioom nauw aansluit bij de laatromantiek van Puccini en Richard Strauss. Wanneer je Salome, Elektra en Die Frau ohne Schatten prachtig vindt, dan zal Die Tote Stadt ook zeer bevallen. Er is al veel geschreven over het feit dat Korngold nooit helemaal doorgebroken is. De opkomst van de nazi's en daarmee de vlucht van de Joodse Korngold naar de Verenigde Staten, zijn werkzaamheden als filmcomponist en het feit dat zijn muzikale stijl teveel het verleden en niet de toekomst was, zijn allemaal (deel)verklaringen waarom Korngold allesbehalve een household name is.Korngold en Hitchcock
Virtuoos
Een rijkheid die zeer geholpen wordt door een virtuoos spelend Noord Nederlands Orkest energiek aangespoord door de immer sympathieke dirigent Antony Hermus. De Romantiek waar Puccini en Strauss mee groot geworden zijn, komt tot volle uiting in Korngold wiens filmische toekomst al te horen is in de muziek van Die Tote Stadt. Het is grootste en meeslepende muziek die ook als zodanig door het orkest én solisten wordt gebracht. Daarmee merk je dat Korngold een grootste opera schreef. Zo groots dat het Haagse Zuiderstrandtheater eigenlijk een maatje te klein is voor de enorme kracht van zijn muziek. De Reisopera deed eind januari ook Theater Carré aan en het zal daarbij geen moeite gekost hebben om de zaal muzikaal te 'vullen'. Opvallend bij deze productie is ook de hoge kwaliteiten van de belangrijkste solisten die zonder moeite zich verstaanbaar maken binnen de rijkheid van een opera waar naast de solisten het orkest een hoofdrol speelt. Maar ook de bijdrage van Consensus Vocalis, met name in de meer contemplatieve momenten, was uitzonderlijk. Die Tote Stadt staat aan de vooravond van de laatste uitvoering. Sinds de première in december zijn de recensies lovend en de zalen veelal uitverkocht. Een terechte waardering van zowel Die Tote Stadt als de durf van de Nederlandse Reisopera. Zeker wanneer de muziek van Korngold op deze wijze recht wordt gedaan.
Lees hier een eerdere recensie van 'Das Wunder der Heliane' van Korngold door Opera Vlaanderen.
'Die Tote Stadt' van Erich Wolfgang Korngold door de Nederlandse Reisopera is op 8 december 2018 in het Wilmink Theater in Enschede in première gegaan en is tot en met zaterdag 9 februari (Leeuwarden) te zien. Deze recensie is op basis van de uitvoering in het Haagse Zuiderstrandtheater op 5 februari 2019. Meer informatie en kaarten bestellen hier.
Reacties
Een reactie posten