Wereldreiziger en voormalig Monty Python-lid Michael Palin bezocht voor National Geographic het kluizenaarskoninkrijk: Noord-Korea. In het verlengde van deze tweedelige documentaire is het dagboek dat Palin bijhield van zijn reis verschenen. Overduidelijk een tussendoortje, maar desalniettemin geen niemendalletje. Niet in de laatste plaats door de fijne vormgeving.
Dat Michael Palin zijn vijfenzeventigste verjaardag zou vieren in de Democratische Volksrepubliek Korea had hij zich niet kunnen voorstellen. Zeker niet wanneer het besef komt dat de Democratische Volksrepubliek allesbehalve democratisch is en niet verwijst naar het vrij toegankelijke en welvarende Zuid-Korea maar naar die vreemde noorderbuur: Noord-Korea. Terwijl het voormalig lid van Monty Python, wereldreiziger en schrijver Palin druk bezig was met zijn Erebus-project rondom de verloren gegane schepen HMS Erebus en HMS Terror van de Noordpool-expeditie van Sir John Franklin ontstond een opening om het kluizenaarskoninkijk (Hermit Kingdom) te bezoeken. Een opening die zowel letterlijk als figuurlijk ontstond. Tussen de werkzaamheden en het reizen voor Erebus door viel een gat in zijn schema. Tegelijkertijd ontstond tussen aartsrivalen Noord-Korea en Zuid-Korea een opening die leidde tot een ontmoeting tussen de leiders van beide naties en weer later tot de ontmoeting tussen President Trump en zijn Rocketman Kim Jong-un. Een detente die zijn weerga niet kent, hoewel de concrete resultaten daarvan nog altijd niet zichtbaar zijn. In die context werd het opeens mogelijk voor een Westerse ploeg zoals die van Palin om het mysterieuze land te bezoeken en een documentaire te maken. Palin bezocht Noord-Korea in de periode 26 april - 10 mei en de tweedelige documentaire die daarvan het gevolg is, is begin dit jaar door National Geographic uitgezonden (en wordt met enige regelmaat herhaald). De twee weken dat Palin door Noord-Korea reisde, hield hij een dagboek bij. Dit dagboek is uitgegeven en geeft een inkijk in een wereld die zo ver van ons afstaat waardoor de fascinatie navenant groot is.
Een niemendalletje?
Een waarschuwing vooraf: wie een uitgebreid dagboek verwacht aangevuld met de context en geschiedenis van Noord-Korea komt bedrogen uit en zal het dagboek als een niemendalletje betitelen. Het is zonder meer een tussendoortje waarbij de titel eigenlijk al genoeg zegt. Het boek heet simpelweg Noord-Korea Dagboek (de oorspronkelijke titel is evenzo simpel: North Korea Journal). Het telt slechts 188 pagina's, maar ook daar valt veel op af te dingen. Door het grote aantal witpagina's en het grote aantal foto's is het dagboek zelf een beperkte aangelegenheid. Dat leidt in het begin tot wat ergernis omdat je je als lezer niet aan de indruk kunt onttrekken dat de uitdrukking 'van een drol een gebakje maken' hierop van toepassing is. Toch verdwijnt die ergernis al spoedig. Palin is een verteller en dat is terug te lezen. Daarbij is de (frisse!) vormgeving van meerwaarde. De vormgeving was eerder al terug te zien bij zijn boek Erebus, althans de cover. De stijl die de recente boeken van Palin kenmerkt is bij het Noord-Korea Dagboek helemaal doorgevoerd. Het dagboek is daarmee prettig leesbaar en heeft veel ruimte voor foto's van het leven van alledag in het kluizenaarskoninkrijk. Het geeft daarmee - letterlijk - een unieke inkijk in een wereld die niet de onze is. Vooral de leegte die Noord-Korea door zowel de foto's als het dagboek kenmerken, blijft hangen. Een land dat al ruim zeventig jaar van vader op zoon op kleinzoon met harde hand wordt geregeerd door de Kim-clan. Een land dat in al die jaren volledig afgesloten is van de rest van de wereld waardoor een complete bevolking generaties lang de kans op een vrij en gelukkig leven is ontnomen. Een land dat amper kan voorzien in de basisbehoeften waardoor schaarste het uitgangspunt is. Een land waar een kwart van de bevolking het leger vormt en ongelooflijk hoeveelheden geld uitgeeft aan wapens om de buitenwereld buiten de deur te houden. Een land dat wordt geregeerd door een megalomane dictator voor wie dood en verderf een tweede natuur is. Dat land heeft Michael Palin bezocht en geeft hij zowel met zijn documentaire als zijn Noord-Korea Dagboek inzicht in.
Gebrek aan...
Een inzicht dat Palin toont door alleen zijn dagboek. Een echte context van Noord-Korea ontbreekt. Het was wellicht aardig geweest om het dagboek te verrijken met nadere achtergrondinformatie over de geschiedenis van Noord-Korea. Tegelijkertijd is de werkwijze van het dagboek bepaald informatief en vlieg je er zo doorheen. Het lijkt me - zonder de documentaire gezien te hebben - dat documentaire en dit dagboek elkaar versterken. Het moet voor Palin ongelooflijk fascinerend zijn geweest om Noord-Korea te bezoeken. Maar ook beangstigend. Palin maakt zeer duidelijk dat er stevige afspraken zijn gemaakt waardoor een realistisch beeld van Noord-Korea op voorhand onmogelijk is. Het regime doet er alles aan om het land zo positief mogelijk over het voetlicht te brengen, maar juist daardoor wordt duidelijk hoe mis het daar is. Van een toeristisch oord met een nieuw vliegveld dat volstrekt verlaten is en waarbij de enige vlucht die dag vertraging heeft tot de zenuwachtige reacties van zijn begeleiders wanneer Palin een foto wil nemen van een beeld van de Grote Leider dat niet het gehele beeld laat zien (het is verboden om de Leider niet volledig af te beelden...). De wispelturigheid van het land wordt mooi inzichtelijk gemaakt door Palin. De detente tussen Noord- en Zuid-Korea leidt ertoe dat Noord-Korea het tijdsverschil van een half uur opheft. Die afspraak is meteen doorgevoerd in Noord-Korea zonder dat de bevolking daarover werd geïnformeerd. Het vroeger wakker worden op patriottische muziek maakt de nieuwe werkelijkheid waar een ieder - ook Palin - zich naar moet voegen duidelijk. Hetzelfde geldt voor de ansichtkaarten die de spot drijven met de grote vijand de Verenigde Staten. De toenadering tussen Trump en Kim Jong-un zorgt ervoor dat de begeleiders van Palin naarstig de rekken met ansichtkaarten ontdoen van de spotprenten. Het zegt zoveel over de dictatuur die Palin aantreft. Een land dat gebukt gaat onder een tekort aan grondstoffen. Een tekort dat geïllustreerd wordt door het feit dat Palin juist op zijn vijfenzeventigste verjaardag die hij in Noord-Korea viert voor het eerste (en de enige keer) lang moet wachten op zijn diner. Dit leidt tot veel zenuwachtigheid bij zijn begeleiders, want zo'n lange wachttijd is natuurlijk niet goed voor het beeld van Noord-Korea. De reden voor de vertraging is echter het feit dat men een verjaardagstaart heeft gemaakt. Het zou komisch zijn ware het niet dat Palin en daarmee de lezer beseft dat een 'misstap' van een begeleider veroorzaakt door Palin of een lid van zijn crew grote (wellicht fatale?) gevolgen kan hebben voor de begeleider in kwestie. Wanneer dat besef doordringt, wordt het zwarte hart van Noord-Korea zichtbaar en krijgt het dagboek een dimensie die in schril contrast staat met de het 'uitje' om Noord-Korea te zien en te ontdekken.
Lees hier de eerdere recensie van 'Erebus' van Michael Palin.
'North Korea Journal' van Michael Palin is 19 september jl. verschenen. Vrijwel gelijktijdig is de Nederlandse vertaling van de hand van Annemie de Vries - 'Noord -Korea Dagboek' uitgegeven bij Spectrum.
Reacties
Een reactie posten