De fascinerende wereld van Murakami. 'De Moord op Commendatore, deel 1 en 2' van Haruki Murakami

 

De Japanse schrijver Haruki Murakami weet in De Moord op Commendatore als geen ander een fascinerende wereld te schetsen waar realiteit en fantasie als vanzelfsprekend in elkaar overgaan. In ruim duizend pagina's trekt Murakami de lezer een wereld in die allesbehalve normaal is, maar tegelijkertijd de normaalste zaak van de wereld is. Een bijzondere leeservaring is het gevolg.

Het klinken van een bel nacht na nacht telkens op hetzelfde tijdstip houdt de naamloze hoofdpersoon van De Moord op Commendatore in zijn greep. Niet gehinderd door al te veel angst verlaat de kunst- en portretschilder zijn tijdelijke huis hoog in de bergen nabij Tokio om in het midden van de nacht eenzaam een bos in te lopen op zoek naar de bron van het mysterieuze geluid. Achter een in verval geraakt tempeltje treft hij een door menselijke hand gemaakte stapel stenen waaronder vandaan het geluid voort komt. Zou iemand gevangen zitten onder de stenen en het klinken van de bel zijn of haar noodkreet zijn? Met hulp van een verre en eveneens mysterieuze buurman tracht hij tot de oplossing van dit mysterie te komen. Tot zover klinkt deze (zeer beperkte) samenvatting als de start van een griezelverhaal, maar dan is buiten het talent van Haruki Murakami (1949) gerekend. De Moord op Commendatore van De Japanse schrijver die onder andere bekend is geworden door Kafka op het strand en Norwegian Wood en steevast wordt genoemd als potentiële winnaar van de Nobelprijs is allesbehalve rechttoe rechtaan. Hoewel De Moord op Commendatore voor ondergetekende de eerste kennismaking is met het werk van Murakami, is hij één van vele Japanse schrijvers die ik met veel plezier lees: Yoko Ogawa, Genki Kawamura, Hiro Arikawa en Takashi Hiraide. Vrijwel alle werken van Japanse schrijvers, althans die door mij worden gelezen, kenmerken zich door een magisch realisme waarbij de werkelijkheid van alledag in aanraking komt met het magische, absurde of bizarre. Een aanraking die op de een of andere manier immer geloofwaardig overkomt. Het is wellicht een vorm van verhalen vertellen die typisch Japans is en blijkbaar in ieder geval ondergetekende aanspreekt. Met het lezen van De Moord op Commendatore heb ik er spijt van dat ik me niet eerder op zijn werk heb gestort. De Nederlandse vertaling door Atlas Contact telt ruim duizend pagina's en is wellicht daarom in twee delen kort na elkaar verschenen. Het vormt daarmee een bijzondere leeservaring die naar meer smaakt. 

De alledaagse werkelijkheid van Murakami

De Moord op Commendatore draait om de naamloze hoofdpersoon die zijn brood verdient als portretschilder. Een keuze die niet voortkomt uit zijn artistieke voorkeur, maar door het feit dat hij een succesvolle portretschilder en dat die markt hem in staat stelt om een redelijk inkomen te generen. Het geeft hem tevens de kans om door dergelijke opdrachten en wanneer hij voldoende geïnspireerd is zich te richten op ander werk. Mede hierdoor heeft hij een alledaags leven opgebouwd waarbij hij getrouwd is met Yuzu die werkt voor een architectenbureau. Ze wonen in Tokio in een net appartement, hebben geen kinderen en pruttelen zo ruim zes jaar voort. Tot het moment dat Yuzu aankondigt van hem te willen scheiden. Relatief onverwacht hoewel lichamelijk contact al een tijd niet meer plaats vond. Zonder drama verlaat de hoofdpersoon het gezamenlijke appartement en huwelijk en stort zich in een roadtrip richting het noorden van Japan. Op grond van zijn beperkte spaargeld en spaarzame levensstijl kan hij langere tijd deze nieuwe invulling van zijn leven volhouden. Een relatief leeg leven waarbij hij overnacht in hotels en gasthuizen en één avontuur beleeft dat later in het verhaal nog terug zal komen. Uiteindelijk vestigt hij zich tijdelijk in het eerder genoemde huis in de bergen nabij Tokio. Een huis dat al geruime tijd leegstond en toebehoort aan de vader van een goede vriend. Deze vader is Tomohiko Amada, een beroemde kunstschilder die inmiddels dementeert en is opgenomen in een verpleegtehuis waar hij langzamerhand richting het einde gaat. Als een soort housesitter kan de naamloze hoofdpersoon zich richten op een nieuwe inrichting van zijn leven. Zijn nieuwe leven kabbelt voort, maar stukje bij beetje doen zich een aantal veranderingen voor waardoor het alledaagse leven almaar meer bizarre trekken krijgt. Van de vondst van een onontdekt meesterwerk van Amada en inzicht in een vorig (Weens) leven tot een steeds diepere band met de mysterieuze en rijke buurman Menshiki tot het ontdekken van een parallelle wereld die de sleutel vormt om een jong meisje dat in gevaar is te kunnen redden. Het zijn typisch verwikkelingen die zo achter elkaar geschreven allereerst niets afdoen aan het leesplezier van toekomstige lezers, maar ook bepaald geen beeld geven van de fascinerende wereld die Murakami in de ruim duizend pagina's die De Moord op Commendatore weet te ontvouwen. 

De kracht van herhaling

Lange tijd heb je als lezer geen idee waar het verhaal naar toe gaat. Murakami weet op intrigerende wezen de diverse elementen die uiteindelijk samen De Moord op Commendatore vormen één voor één te introduceren en langzamerhand te verweven. Elementen die soms wijzen op het alledaagse van bijvoorbeeld de veranderingen in een relatie tot bovennatuurlijke en griezelelementen waarbij het geluid van de bel midden de nacht het startschot vormt. Mede door de heldere schrijfstijl en de continue nieuwsgierigheid die Murakami weet te ontlokken, blijf je doorlezen. Murakami schuwt daarbij het detail niet en is ook niet wars van herhaling, al dan niet via uitingen van personages. Het wekt bijvoorbeeld bevreemding dat in de interactie tussen met name Menshiki en de naamloze hoofdpersoon de eerste vaak terug verwijst naar een eerder gesprek alsof de lezer en de hoofdpersoon dit na zo'n korte tijd alweer vergeten zouden zijn. Toch irriteert dit allerminst, althans niet bij deze lezer. Het zorgt ervoor dat De Moord op Commendatore een volstrekt eigen wereld bevolkt en creëert. Een wereld waar overigens klassieke muziek een mooie ondersteunende rol speelt. Liefhebbers van Don Giovanni van Mozart komen daarbij in het bijzonder aan hun trekken daar zowel de titel van het boek als het gelijknamige schilderij van Amada hiernaar verwijzen. Deze Amada heeft een voorliefde voor klassieke opera en dan met name opera's van Richard Strauss en Mozart, maar ook kamermuziek van Schubert en Brahms. De platenspeler en de louter klassieke collectie die Amada in zijn huis heeft achtergelaten vormen letterlijk de achtergrondmuziek voor het verhaal waarbij Murakami niet nalaat om ook de uitvoerenden van de genoemde werken uit de doeken te doen. Voor de liefhebber van klassieke muziek vormt dit een aanvullende dimensie op het boek. Alles bij elkaar weet Murakami een fascinerende wereld te creëren die als visitekaartje voor zijn oeuvre geldt. Voor deze lezer was het de eerste kennismaking met de wereld van Murakami, maar zeker niet de laatste.  

'De Moord op Commendatore' van Haruki Murakami is in de Nederlandse vertaling door Elbrich Fennema en Luk Van Haute in twee delen verschenen. Het eerste deel, 'Een Idea verschijnt', verscheen in december 2017. Het tweede deel, 'Metaforen verschuiven' verscheen kort daarna in januari 2018. Deze recensie is op basis van het gecombineerde eBook dat beide delen beslaat.