Te fragmentarisch om volledig te overtuigen. 'Girls of the Golden West' van John Adams


De Nationale Opera
Girls of the Golden West
(John Adams, 1947)

Julia Bullock, Dame Shirley
Davóne Tines, Ned Peters
Paul Appleby, Joe Cannon
Hye Jun Lee, Ah Sing
Elliot Madore, Ramón
J'Nai Bridges, Josefa Segovia

Peter Sellars (regie), David Gropman (decor)
Rita Ryack (kostuums), James F. Ingalls (licht)

Koor van De Nationale Opera
Grant Gershon, Rotterdams Philharmonisch Orkest
Nationale Opera & Ballet, Amsterdam

Een nieuwe opera van John Adams is immer een happening. Als geen ander weet de hedendaagse componist van onder andere Nixon in China en Doctor Atomic actualiteit om te zetten naar opera. Helaas is Girls of the Golden West te fragmentarisch om een nieuwe operaklassieker te mogen verwelkomen. Er valt heus behoorlijk wat te genieten in de opera over het Wilde Westen, maar een gebrek aan verhaal en coherentie valt niet te compenseren. 

'Moderne klassieke muziek' is een term die van zichzelf tegenstrijdig is maar nog altijd de lading beter dekt dan welke andere term dan ook. De gedachten gaan dan meteen naar de muziek van de verre opvolgers van Mozart, Beethoven en Bach. Moderne componisten die in de regel de tonale wereld achter zich hebben gelaten en een nieuw muzikaal idioom hebben omarmd die de klassieke muziek van deze tijd vormt. Een nieuwe generatie componisten die net als toenmalige tijdgenoten Richard Strauss en Gustav Mahler onderling van elkaar kunnen verschillen als dag en nacht maar allen de wereld proberen te verwoorden en verrijken met de eigen muzikale taal en stijl. Dat concerten met moderne componisten in de regel slechter bezocht worden dan die van de klassieke componisten is bepaald geen nieuwswaardig feit. Voor opera lijkt dat nog meer te gelden daar opera's van Mozart, Puccini, Wagner en Verdi op grote belangstelling mogen rekenen, maar die van hun hedendaagse collega's zeker niet. In het geweld van de muzikale meesters van weleer zijn er wel degelijk moderne componisten die een eigen muzikale taal verbinden aan grote populariteit onder zowel critici als het bredere publiek. De grootste namen binnen de hedendaagse klassieke muziek zijn ongetwijfeld Philip Glass (1937) en John Adams (1947). Met name op het gebied van de opera is John Adams soeverein. Met onder andere Nixon in China, The Death of Klinghoffer en Doctor Atomic heeft hij een modern opera-oeuvre opgebouwd die zijn gelijke niet kent. Hoewel ondergetekende bepaald geen groot kenner (of liefhebber) is van moderne componisten vormen Philip Glass en John Adams hier een grote uitzondering op. Nixon in China - John Adams' muzikale vertaling van het historische bezoek van President Nixon aan China in 1972 dat het begin betekende van het herstel van de betrekkingen tussen de twee grootmachten - is niet alleen mijn favoriete moderne opera, maar één van mijn favoriete opera's in het algemeen. Zijn muzikale vertaling van het minimalisme is fascinerend en aansprekend repetitief. Het mag daarom geen wonder heten dat een nieuwe opera van Adams op voorhand met veel enthousiasme door critici en zijn fans wordt verwelkomd. Na de China-reis van Nixon, de gijzeling van de passagiers van de Achille Lauro (The Death of Klinghoffer) en Robert Oppenheimer's eerste succesvolle atoomtest (Doctor Atomic) is het de beurt aan het Wilde Westen om als inspiratiebron voor John Adams te dienen. 


Afstandelijk libretto
Waar in de beginjaren Alice Goodman - zeer memorabel in Nixon in China - John Adams voorzag van het libretto is de rol van regisseur Peter Sellars almaar groter geworden. Voor Girls of the Golden West tekent hij niet alleen voor de regie maar ook voor de teksten. Teksten die gebaseerd zijn op historische bronnen uit het Wilde Westen die in de opera worden toegeschreven aan de centrale rol van Dame Shirley die zich vanuit New England vestigt in het Wilde Westen. Daarmee is de opera een weerslag van het leven zoals het toen was en niet zoals we het kennen uit de Westerns die ons beeld gekleurd hebben. Daarmee zijn vergelijkingen met hedendaagse thema's zoals bijvoorbeeld de impact van racisme en de ondergeschikte plaats van de vrouw mogelijk en valt een directe lijn te trekken van die historische bronnen naar bijvoorbeeld 'Charlottesville' en #MeToo te trekken. Niet bepaald vreemd gezien het activistische karakter van Sellars. Tegelijkertijd heeft Sellars hiermee ook een afstandelijk libretto afgeleverd dat wel elementen van een verhaal in zich heeft, maar zeker niet de klassieke en verhalende rode draad die we van een opera gewend zijn. 

Fragmentarisch
Dit leidt ertoe dat het geheel nogal fragmentarisch aandoet en feitelijk meer een verzameling van scènes is dan een lopend verhaal. Dit geldt met name voor de eerste akte die bestaat uit vier relatief van elkaar losstaande scènes. Het jammer is dat de opera geen fijne doorloop heeft en sowieso wat aan de lange kant is. Hoewel de tweede akte bijna anderhalf uur duurt en daarmee ruim een kwartier langer is dan de eerste akte is dat gevoelsmatig minder juist omdat het verhaal in het tweede deel wat meer samenkomt. Het racisme komt op, Josefa wordt aangerand en doodt - uit zelfverdediging - Joe Cannon. Hoewel haar verdediging eloquent en gerechtvaardigd is, eindigt zij aan de strop. Dame Shirley bezingt haar schoonheid en die van het Californische landschap waarmee de (muzikale) blik op het Wilden Westen teneinde is. Het doet allemaal wat afstandelijk aan, maar juist de contemplatieve momenten én de scènes waar het gehele ensemble en met name het Koor van De Nationale Opera in actie komen, zijn - zowel muzikaal als qua beeldregie - de hoogtepunten van Girls of the Golden West. De muziek van John Adams is - zeker voor de Adams-liefhebber - herkenbaar en passend. Temeer daar de uitvoering door het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Grant Gershon voorbeeldig is. Hetzelfde kan gezegd worden voor de solisten die gelijk zijn aan de productie die in 2017 haar wereldpremière beleefde bij de San Francisco Opera. Samen met De Nationale Opera en de Dallas Opera  heeft de San Francisco Opera de opdracht voor deze opera aan John Adams verstrekt. Uitstekende solisten die - mede dankzij het vakwerk van Adams - immer goed te verstaan zijn waardoor boventiteling eigenlijk niet nodig is. De grotendeels Spaanse bijdrage voor het karakter van Josefa vormt daar de enige uitzondering op. Het is opvallend dat de huidige productie een groot aantal veranderingen heeft doorgevoerd in vergelijking met de première van 2017. In die zin dat de lengte is ingekort en de samenhang wat is versterkt. Toch blijft Girls of the Golden West op deze punten kwetsbaar en is vooralsnog zeker geen sprake van een nieuwe moderne klassieker. 


Van 28 februari t/m 17 maart 2019 voert De Nationale Opera 'Girls of the Golden West' van John Adams uit. Deze recensie is op basis van de uitvoering op zaterdag 9 maart 2019. Meer informatie en kaarten hier

Reacties