Cheung: One Minute Symphony - When Net Splashes
Mendelssohn: Ouverture Meeresstille und Glückliche Fart
Elgar: Sea Pictures
Beethoven: Symfonie Nr. 3 Eroica
Barbara Kozelj (mezzosopraan)
Richard Egarr, Residentie Orkest
Zuiderstrandtheater, Den Haag
Het eerste concert van Richard Egarr als vaste gastdirigent van het Residentie Orkest staat in het teken van Beethoven's revolutionaire Derde Symfonie, de Eroica. Maar zoals de zee nooit ver weg is in het Haagse Zuiderstrandtheater zo geldt dat ook voor dit programma. Beethoven wordt vergezeld door werken van drie uiteenlopende collega's die zich allen op de zee richten. Een toepasselijke combinatie gelet op het nieuwe onderkomen van het Residentie Orkest dat zich (te) langzaam aandient: Amare.
Met een video op het YouTube-kanaal wordt Richard Egarr (1963) welkom geheten als vaste gastdirigent van het Residentie Orkest. Zowel in het filmpje als in de wandelgangen van het Zuiderstrandtheater tijdens zijn eerste concert in die rol wordt gememoreerd dat de Britse maar in Amsterdam woonachtige Egarr graag repeteert op blote voeten. Het past bij de vrijheid die hij zichzelf én het orkest geeft. Een andere aanpak dan de chef-dirigent van het Residentie Orkest Nicholas Collon die niets aan het toeval overlaat. De aanpak van beide heren is verschillend, maar blijken in de praktijk afzonderlijke wegen naar hetzelfde resultaat: een Residentie Orkest dat kwalitatief er weer staat. Een goede basis voor de grote veranderingen die het Haagse orkest de komende jaren staan te wachten. In de zomer van 2021 wordt Collon opgevolgd door Anja Bihlmaier. Daarmee gaat het Residentie Orkest mee in de vaart der volkeren en wijst een vrouwelijke chef aan. Een relatief snel vertrek overigens van Collon daar hij uiteindelijk slechts drie jaar chef-dirigent zal zijn geweest en in totaal vijf jaar aan het orkest is verbonden wanneer zijn afscheid realiteit wordt. Tegelijkertijd verhuist het Residentie Orkest - eindelijk - naar haar nieuwe concertzaal in het centrum van Den Haag. De nieuwbouw die de Anton Philips-zaal en het Lucent Danstheater moet vervangen is lang een onderwerp van discussie geweest in de Haagse gemeenteraad en zal - met de nodige vertraging - in 2021 openen. Gezien deze personele wisselingen en aanstaande change of scenery is het niet verwonderlijk dat het orkest voor wat vastigheid kiest. Vastigheid in de persoon van Richard Egarr die al jarenlang te gast is bij het Residentie Orkest en met de titel vaste gastdirigent nu op structurele basis is verbonden aan het orkest. Om dit heuglijke feit te vieren, trapt hij zijn nieuwe positie af met een programma rondom het werk dat een waterscheiding voor de klassieke muziek betekende: de Derde Symfonie van Ludwig van Beethoven, de Eroica.
Amare
Een werk dat wordt gecontrasteerd met werken van drie andere componisten die in het teken staan van de zee. Bijzonder passend daar het (tijdelijke) Zuiderstrandtheater aan zee ligt, maar wellicht ook een verwijzing naar de aanstaande verhuizing van het orkest terug naar het centrum van de stad. Weliswaar verder af van de zee, maar de naamgeving van voorheen het Onderwijs- en Cultuur Complex maakt duidelijk dat de zee dominant is en blijft voor Den Haag: Amare. Eerder deze maand werd bekend dat Amare de nieuwe naam is voor het cultuurcomplex en gebaseerd is op het Italiaanse woord voor lief hebben én tegelijkertijd - als 'a mare' - de betekenis 'aan zee' heeft. Over die zee hoef je Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) niets te vertellen. Mendelssohn is bij uitstek een exponent van de Romantiek in de klassieke muziek waarbij de gave om via rijke melodieën beelden op te roepen ongeëvenaard is. Met de ouverture Meeresstille und Glückliche Fahrt weet hij de windstilte op zee prachtig muzikaal te vertalen waarna de wind opzet en de terugreis succesvol kan worden ondernomen. Overduidelijk houdt Egarr van de muziek van Mendelssohn en verleidt hij het Residentie Orkest tot een energieke en transparante uitvoering. Hetzelfde geldt voor het werk van Egarr's landgenoot Edward Elgar (1857-1934) die met de vijfdelige liederencyclus Sea Pictures een ode brengt aan de zee. Geïnspireerd door het werk van vijf dichters laat Elgar de muziek - bijna letterlijk - golven. Met dank aan mezzosopraan Barbara Kozelj en een inlevende begeleiding door het Residentie Orkest komt deze - althans in Nederland - weinig uitgevoerde cyclus volledig tot recht.
Golvende instrumenten
Maar de muzikale gang naar de zee werd afgetrapt door een nieuw compositie in het kader van het One Minute Symphony-initiatief van het Residentie Orkest. In samenwerking met het Koninklijk Conservatorium - dat in 2021 eveneens onderdak heeft in Amare - biedt het orkest jonge en getalenteerde componisten in spe de mogelijkheid om samen te werken met een professioneel orkest. Sinds 2018 brengt het orkest compositiestudenten in contact met de stad waar ze studeren. Die ontmoeting wordt vertaalt naar een mini-symfonie van één minuut. Een symfonie die tijdens één van de reguliere concerten van het orkest in première wordt gebracht. Een mooi initiatief dat een unieke en waardevolle ervaring biedt aan compositiestudenten en tegelijkertijd het publiek kennis laat maken met het talent van de toekomst. De One Minute Symphony van Felix Cheung (1995) is een treffend voorbeeld van het succes van dit initiatief. Het Kunstmuseum Den Haag - voorheen het Gemeentemuseum Den Haag dat het nodig vond om zichzelf te hernoemen naar deze nogal obligate en weinig onderscheidende naam - vormde de locatie voor de ontmoeting tussen Cheung en de conservator van de nieuwe tentoonstelling Monet. Tuinen van verbeelding die tot februari te zien is. Monet's schilderij De netten van Pourville inspireerde Cheung tot zijn One Minute Symphony getiteld When Net Splashes (2019). Een treffend werk waar de golven - net als bij Mendelssohn en Elgar - goed te horen zijn. Een werk dat overduidelijk modern is, maar tegelijkertijd doet denken aan Debussy én - gek genoeg - het werk van (film)componist Bernard Herrmann en dan vooral zijn muziek voor Hitchcock's Vertigo. De ontzettend verlegen componist had overigens zeer goed oog voor het beeld. Op zijn initiatief was in de bladmuziek tevens opgenomen dat de diverse secties van het orkest op gezette momenten hun instrumenten moesten benutten om een golf na te doen. Een gimmick die verrijkend werkte voor de muziek.
Een keerpunt
Dit alles vormde een prachtige opmaat voor de pièce de résistance van het concert: de Derde Symfonie van Ludwig van Beethoven (1770-1827). Een symfonie die niet alleen rijk is aan muziek, maar ook rijk aan interpretatie en symboliek. Met deze symfonie schreef Beethoven een werk dat het tijdperk van de Romantiek deed ontluiken en de traditionele symfonie naar een nieuwe wereld bracht. Een symfonie die tegelijkertijd in het teken staat van omwentelingen, zowel maatschappelijk als persoonlijk. Een symfonie die - zoals bekend - door Beethoven was opgedragen aan Napoleon, maar nadat hij zich tot keizer had laten kronen, leidde tot het boos uitkrassen van diens naam waardoor de symfonie werd opgedragen aan 'de herinnering aan een groot man'. Tegelijkertijd was dit de periode in het leven van Beethoven waarin hij besefte dat zijn gehoorproblemen op termijn zouden leiden tot een permanente doofheid. Triomf, teleurstelling en rouw zijn de thema's die terugkomen in een werk van - zeker voor die tijd en het vehikel van de symfonie - een ongekende omvang en avontuurlijke aanpak. Een symfonie die blijft intrigeren, zeker in de meer dan energieke (en snelle) aanpak die Egarr koos. Het avontuurlijke van deze symfonie was dominant waarbij het in vergelijking met het verleden in omvang gereduceerde Residentie Orkest van deze nood meer dan een deugd maakt. Een uitvoering die transparantie en energie als dominante rode draad heeft en daarmee de symfonie nieuw elan geeft. Een mooi eerbetoon aan het genie van Beethoven, een belangrijk keerpunt in de muzikale geschiedenis én het aantreden van Richard Egarr als vaste gastdirigent van het Residentie Orkest.
Het Residentie Orkest voert onder leiding van vaste gastdirigent Richard Egarr op vrijdag 25 oktober en zondag 27 oktober 2019 een programma van Beethoven en Elgar uit. Op 25 oktober stond eveneens Mendelssohn en het One Minute-Symphony op het programma. Deze bespreking is gebaseerd op de uitvoering op 25 oktober.
Reacties
Een reactie posten