Julian Barnes steekt zijn fascinatie voor Samuel Pozzi niet onder stoelen of banken. Met The Man in de Red Coat diept hij die fascinatie voor chirurg en gynaecoloog uit. Het markante lid van de Parijse hogere klassen speelt weliswaar een hoofdrol maar is vooral de aanleiding voor een episodische bespiegeling van Julian Barnes over de belle époque en haar hoofdrolspelers. Een bespiegeling die Barnes telkens terug voert naar de medicus, maar vooral het ravissante schilderij waarin John Singer Sargent de alom aanwezige Pozzi heeft vereeuwigd.
Het moet een vreemde gewaarwording zijn geweest voor bezoekers van de indrukwekkende tentoonstelling High Society die in het voorjaar van 2018 centraal stond in het Rijksmuseum. Vier eeuwen glamour door de grote meesters van de kunstgeschiedenis onder wie Cranach, Veronese, Velázquez, Reynolds, Gainsborough, Sargent, Munch en Manet met als stralend middelpunt Rembrandts huwelijksportretten van Marten Soolmans en Oopjen Coppit. Dezelfde schilderijen waar eerder zoveel om te doen was en leidden tot een strijd tussen Frankrijk en Nederland en uiteindelijk resulteerde in gezamenlijk bezit. De tentoonstelling High Society vierde het verwerven van de schilderijen en plaatste het duo meteen in perspectief. En dan is daar die vreemde gewaarwording van de bezoekers: hoe indrukwekkend en spectaculair de opgefriste portretten van Marten en Oopjen ook waren, het echte hoogtepunt lag een paar zalen verder: Dr. Pozzi at Home van John Singer Sargent (1856-1925). Het enorme schilderij uit 1881 toont de bekende chirurg en gynaecoloog ten voeten uit in een vrij melodramatische rode mantel. Een prachtig werk dat meteen indruk maakt, niet in de laatste plaats daar Dr. Pozzi bepaald niet onknap is. Een eigenschap waar hij in zijn eigen tijd al bekend om stond, naast - uiteraard - zijn medische kwaliteiten. Kwaliteiten waarmee hij de wetenschap daadwerkelijk verder heeft gebracht. Een bekend lid van de Parijse beaumonde die tegelijkertijd bekend stond als een rokkenjager van het goede soort. Het schilderij fascineert velen, niet in de laatste plaats de onderscheiden Britse schrijver Julian Barnes die met The Man in the Red Coat een uitlaatklep heeft gevonden voor die fascinatie.
Episodisch
In ruim 260 pagina's brengt Julian Barnes de bekende medicus tot leven. Niet zoals hij Dmitri Sjostakovitsj in The Noise of Time (Het tumult van de tijd) literair tot leven bracht en al helemaal niet in de vorm van een roman zoals zijn Man Booker Prize winnende The Sense of an Ending (Alsof het voorbij is). The Man in the Red Coat is een bijdrage in zijn oeuvre in de categorie non-fictie. Maar dan niet een standaardbiografie. The Man in The Red Coat is eerst en vooral een document dat de fascinatie van Barnes voor het schilderij beweegt om het leven van Samuel Pozzi (1846-1918) als uitgangspunt te nemen voor een episodische bespreking van zijn leven, maar vooral het tijdperk waarin hij leefde: de belle époque. Daarbij heeft Julian Barnes van zijn uitgever Jonathan Cape (onderdeel van Penquin Random House) de mogelijkheid gekregen om die fascinatie bot te vieren via een mooie uitgave van het boek. In een afwijkende vierkante vorm vertelt Barnes zijn verhaal gelardeerd met prachtige illustraties waaronder reproducties van schilderijen van zijn hoofdpersonen, waaronder de inmiddels beroemde Pozzi. Een boek dat op voorhand al een lust voor het oog is en daarmee bepaald niet geschikt is als Ebook, hoewel deze wel in een elektronische versie beschikbaar is.
Lezenswaardig?
Het moge duidelijk zijn: aan schoonheid ontbreekt het niet in The Man in the Red Coat. Hetzelfde geldt voor de overduidelijke en zonder meer aanstekelijke fascinatie van Julian Barnes voor Samuel Pozzi en het tijdperk waarin hij leefde en een prominent onderdeel van was. Zoals je van Julian Barnes mag verwachten weet hij die fascinatie en het tijdsgewricht op prachtig literaire wijze aan het papier toe te vertrouwen. Eén van de redenen waarom het altijd - hoe goed een vertaling ook moge zijn - een goed idee is om een boek in de oorspronkelijke taal te lezen. Zeker wanneer het een schrijver is die zijn taal zo goed beheerst als Barnes. Via zijn fascinatie en zijn episodische aanpak weet Barnes een breed canvas te schilderen waarbij het leven van Pozzi slechts een beperkt deel van het boek omvat. Veel aandacht gaat uit naar een onverwacht driemanschap waar Pozzi deel van uitmaakte. Een driemanschap waarbij de twee andere leden van aristocratische afkomst waren: Prins Edmond de Polignac en Graaf Robert de Montesquiou. Daar waar Pozzi bij leven beroemd was, was de graaf ietwat berucht. Niet in de laatste plaats door de roman À rebours van Joris-Karl Huysmans waar het hoofdpersonage Jean des Esseintes dermate lijkt op de graaf dat feit en fictie in het echte leven nog wel eens door elkaar willen komen. De literaire wereld van de belle époque komt volop aan de orde in The Man in the Red Coat en beperkt zich niet tot de Franse landsgrenzen. Ook Oscar Wilde, de impact van zijn homoseksualiteit en vooral zijn roman The Picture of Dorian Gray vormen een belangrijke leidraad in het boek. Tegelijkertijd is Pozzi - ondanks dat een deel van het boek helemaal niet over hem gaat - bij vrijwel alle belangrijke gebeurtenissen aanwezig in een periode waarin Frankrijk tegenover elkaar staat door onder andere de Dreyfusaffaire. Het leidt een beetje tot het Jan des Bouvrie-effect zoals wijlen Gert-Jan Dröge de interieurontwerper in Glamourland wist te framen ("Hallo daar zijn we weer!"). Deze zelfde Pozzi speelt - net als zijn vrienden - een rol in À la recherche du temps perdu van Marcel Proust. Het zorgt voor een fascinerende leeservaring, maar tegelijkertijd is de aanpak van Barnes soms wat te episodisch waardoor een heldere lijn ontbreekt. Daarbij veronderstelt het boek nogal wat voorkennis die de gemiddelde lezer (waaronder deze lezer) niet altijd heeft. Daarmee is The Man in the Red Coat zeker lezenswaardig, maar wordt het boek net iets teveel beperkt door de wel erg particuliere smaak van Julian Barnes.
'The Man in the Red Coat' van Julian Barnes is afgelopen november verschenen. De Nederlandse vertaling 'De Man in de Rode Mantel' is eveneens sinds die tijd verkrijgbaar.
Nog niet gelezen, maar wel ander werk van hem. Een goede schrijver.
BeantwoordenVerwijderen