De gedoemde campagne van Hillary Clinton: 'Shattered' en 'Chasing Hillary'

De verliezende campagne van Hillary Clinton die Donald Trump het Witte Huis bezorgde, is een onuitputtelijke bron voor terugblik en analyse. Inmiddels zijn de volgende presidentiële verkiezingen in aantocht en is het de vraag of het Joe Biden net zo zal vergaan als Clinton. In deze tijden van Corona en quarantaine een goed moment om een tweetal terugblikken op de gedoemde campagne van Hillary Clinton te lezen: Chasing Hillary van Amy Chozick en Shattered van Jonathan Allen en Amie Parnes. 

De uitspraak "History is written by the victors" wordt vaak toegeschreven aan Winston Churchill maar is hoogstwaarschijnlijk niet van zijn hand. Een treffender voorbeeld van de waarheid van deze uitspraak is er bijna niet. Churchill was één van de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog en zou vervolgens invloedrijk zijn op de geschiedschrijving ervan. Niet in de laatste plaats door zijn eigen bijdragen over die geschiedenis. Het is ook een waarheid als een koe dat de winnaar van verkiezingen automatisch een winnende campagne had, hoe disfunctioneel deze ook was. Het gaat uiteindelijk om het resultaat en wanneer dat resultaat winst is, is de conclusie al snel dat de aanloop ernaartoe in grote lijnen goed moet zijn verlopen. Spiegelbeeldig is het dan ook zo dat op een verliezende campagne genoeg is aan te merken. Een heerlijk uitgangspunt voor journalisten die verkiezingscampagnes volgen en vervolgens die ervaring omzetten in lucratieve boekdeals. Met name in de Verenigde Staten, het Walhalla voor de professionele campaigner, is het een geliefd genre met prachtige voorbeelden als What it takes van Richard Ben Cramer (Bush versus Dukakis), The Choice van Bob Woodward (Clinton versus Dole) en Gamechange (Obama verus McCain) en Double Down (Obama versus Romney) van John Heilemann en de in #MeToo-ongenade gevallen Mark Halperin. Voor liefhebbers van de politiek zijn het heerlijke boeken om terug te kijken op de meest professionele en geldverslindende politieke campagne op aarde: die voor het presidentschap van de Verenigde Staten. Zelfs voor voormalige kandidaten is het een genre om zich in te laten gelden. Natuurlijk komen campagnes uitgebreid aan bod in de autobiografieën van zowel de winnaars als de verliezers. Zelden is het overigens het geval dat een kandidaat een boek schrijft over alleen de campagne. Maar de bizarre presidentiële verkiezingen van 2016 zorgden ook op dit punt dat business as usual werd verlaten met het verschijnen van What Happened, de campagnememoires van Hillary Rodham Clinton. Een campagne die tot een stortvloed aan analyses heeft geleid die tot op de dag van vandaag voortduren daar niemand kan begrijpen hoe Hillary Clinton heeft kunnen verliezen van Donald Trump. In deze tijden van Corona is het bijzonder om via een tweetal boeken terug te kunnen blikken op een bizarre campagne die eigenlijk in het huidige perspectief een normaliteit hebben die we graag weer zouden hebben: Shattered van Jonathan Allen en Amie Parnes en Chasing Hillary van Amy Chozick.

Een boek over en door insiders

Shattered van Jonathan Allen en Amie Parnes is een campagneverhaal geschoeid op klassieke leest: geschreven door een tweetal journalistieke insiders die op grond van achtergrondgesprekken met de belangrijkste spelers tijdens de campagne al bezig waren om dit boek te schrijven. Doordat het boek pas na de verkiezingen zou verschijnen, kregen Allen en Parnes afdoende toegang om hun verhaal te kunnen schrijven. Niet zo verwonderlijk daar het voor hun gesprekspartners een win-win betrof: bij winst voor Clinton zou hun rol en daarmee belang duidelijk worden en bij een verlies is het een goede wijze om het straatje schoon te vegen. En in dit geval hielp het natuurlijk dat niemand zich kon voorstellen dat die laatste situatie zich voor zou gaan doen. Met Jonathan Allen, die onder andere werkzaam is geweest voor gevestigde namen als Politico, Bloomberg en Vox en de aan The Hill verbonden Amie Parnes die Clinton tijdens haar campagne volgde, kon men rekenen op journalisten die onderdeel zijn van de wereld van campagnes. De gekozen titel van het boek is overigens briljant gekozen en had ook gebruikt kunnen worden wanneer Clinton had gewonnen: het doorbreken van het glazen plafond wanneer Hillary Clinton was verkozen tot eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten. Nu vormt het een goede beschrijving van de gemoedstoestand van Clinton en haar campagne na het schokkende verlies. Chasing Hillary van Amy Chozick is nadrukkelijk een ander genre. Hoewel zij als journalist van de New York Times de campagne van Clinton versloeg, is het vooral een persoonlijk relaas geworden over haar belevenissen als journalist. Belevenissen die jarenlang - ook toe zij nog werkzaam was voor andere media - in het teken hebben gestaan van Hillary Clinton. Een journalist die nauw verbonden is geweest met Clinton world. In 2008 versloeg ze voor de Wall Street Journal de voorverkiezingen waar Hillary het moest afleggen tegen Obama om acht jaar later haar te volgen voor de New York Times, een krant waar de Clintons bepaald geen warme banden mee hadden en hebben. Daarmee is Chasing Hillary vooral een boek over het leven van een journalist en de impact die de verbondenheid met een kandidaat op dat leven heeft. Chozick maakt duidelijk dat ze langdurig en vaak op slechte voet stond met zowel de kandidaat als vooral haar entourage. Daarbij is het geen nauwgezet verslag zoals Shattered: Chozick maakt vanaf de start duidelijk dat het boek is gebaseerd op haar eigen herinneringen die ze wel gepoogd heeft te verifiëren. 

Een gedoemde campagne

In die zin is het boek van Chozick openhartiger over de innige band tussen kandidaten en het meereizende journaille. Ze maakt duidelijk dat die positie niet automatisch betekent dat je als eerste nieuwtjes hebt over jouw kandidaat en dat het lastiger is om objectiviteit te garanderen. Niet in de laatste plaats er ook voor de betreffende journalisten veel van afhangt of 'jouw' kandidaat wint. Want het is gebruik dat de journalist de winnende kandidaat naar het Witte Huis volgt. Chozick is openhartig over de (emotionele) band die ontstaat waardoor zij uiteindelijk de opdracht van hogerhand in de wind slaat om na het verlies van Clinton terug te keren naar de burelen om het morning after-artikel te schrijven daar het niet noodzakelijk is voor haar om bij de concession speech te zijn van Clinton. Ze blijft echter omdat die speech de culminatie is van de lange en uiteindelijk onsuccesvolle weg die Clinton heeft afgelegd om de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten te worden. Bij Shattered is de verslaglegging wat afstandelijker en meer journalistiek waarbij het duidelijk is dat de verschillende kampen binnen de Clintont-campagne zich al aan het ingraven waren voor de afrekening na de campagne, of die nou gewonnen of verloren zou worden. Een centrale rol is bij Shattered en in mindere mate bij Chasing Hillary voor campagnemanager Robby Mook weggelegd die zich wel erg verlaat op een datagedreven campagne en old school campagnevoeren en vooral intuïtie links laat liggen. Een tegenstelling overigens gecreëerd door Hillary Clinton zelf die - althans wanneer je beide boeken mag geloven - meerdere machtscentra in haar campagne tolereert (of wellicht zelfs stimuleert) die vooral draaien om oude en vertrouwde Clinton-adviseurs versus een nieuwe garde die nooit helemaal het vertrouwen krijgen van de kandidaat. Hoe je het ook wendt of keert: de presidentiële campagne van 2016 zal de boeken ingaan als een bizarre campagne die gewonnen had moeten worden door Clinton. Overigens niet (per se) vanwege het feit dat zij miljoenen meer stemmen kreeg dan Trump maar de ongekende ongeschiktheid van Trump als kandidaat waar sindsdien dagelijks nieuw bewijs voor wordt geleverd. Trump die een disfunctionele omgeving creëert en alles behalve de beschikking had over een indrukwekkend en goedlopend campagneapparaat, maar wel een buitengewoon goed afgestelde politieke antenne voor wat zijn kiezers willen horen en tolereren. Zo heeft Trump kunnen winnen van een kandidaat die beter gekwalificeerd was om president te worden, beschikte over een indrukwekkend campagneapparaat en bergen van geld in een land dat de afgelopen twee verkiezingen ruim gekozen had voor een Democratische presidentskandidaat die ook nog eens een minderheid was. Wat pijnlijk duidelijk wordt uit beide boeken is dat het Clinton niet lukte om dat enorme en professionele campagneapparaat in goede banen te leiden. Mede omdat zowel zijzelf als de campagne in al die tijd nooit antwoord hebben kunnen geven op de vraag waarom Clinton president wilde worden en voor wie ze het deed. Haar idiote voorliefde voor geheimzinnigheid en het debacle rondom haar eigen mailserver zorgden ervoor dat alles wat kiezers in haar wantrouwden weer werd benadrukt waardoor de anti-establishment kandidatuur van Trump alsnog de winst kon pakken. In die zin had Trump wellicht de beste tegenstander die hij zich ooit kon wensen: de enige kandidaat waar hij van kon winnen. 

Herhaalt de geschiedenis zich?

De conclusie dat zowel de persoonlijkheid van Clinton als een slecht geleide campagne voor een belangrijk deel tot haar verlies hebben geleid is tegelijkertijd ontnuchterend als enigszins troostrijk. Het doet het vermoeden rijzen dat hoewel delen van het Amerikaanse electoraat er 'bijzondere' ideeën op nahouden en wel been zien in het verkiezen van een figuur als Trump het een ongekende samenloop van omstandigheden betrof waardoor hij kon winnen. De vraag is echter of die ongekende samenloop van omstandigheden zich in november 2020 met zijn tegenstander Joe Biden niet weer gaat voordoen. Want het is toch wat bedroevend dat de Democratische Partij het blijkbaar niet voor elkaar krijgt om tot een echt aansprekende (wellicht wat jongere!) kandidaat te komen. Een kandidaat die net als Clinton door toedoen van Bernie Sanders gehavend uit de Democratische voorverkiezingen komt en het establishment nodig heeft om zijn kandidatuur kracht bij te zetten. Een man die - met alle respect - bepaald niet de ideale kandidaat is. Het doet denken aan de eerste drie voorverkiezingen in de Democratische strijd die Clinton doorliep. De gedoodverfde favoriet won nipt van Sanders in Iowa, delfde spectaculair het onderspit in New Hampshire om ternauwernood de weg naar boven te vinden in Nevada. Na Nevada zou het nog lang duren voordat Hillary af kon rekenen met Bernie, maar Nevada was een keerpunt in haar campagne voor de Democratische nominatie. Een keerpunt dat overigens op verschillende manieren wordt beleefd in Chasing Hillary en Shattered. Amy Chozick maakt duidelijk dat een last minute interventie van toenmalig leider van de Democraten in de Senaat en koning van Nevada Harry Reid haar de winst bracht. Wanneer je Shattered leest, zou de winst voortkomen uit een campagne die de geest weer had gekregen. Waar de waarheid ligt? Die wordt geschreven door de overwinnaars, maar die zijn in het Democratische kamp niet te vinden. Wel maakt de campagne van Clinton duidelijk dat een campagne pas succesvol kan zijn wanneer het zowel voor de kandidaat als het electoraat duidelijk is waarom hij of zij president wil worden én wat dit voor het land betekent. Voor die test is Clinton overtuigend gezakt en mede daarom is de 45e President van de Verenigde Staten Donald J. Trump.

'Chasing Hillary' van Amy Chozick is in 2018 uitgegeven door HarperCollins terwijl 'Shattered' van Jonathan Allen en Amie Pearnes al via Penguin Random House verscheen. Van beide boeken is geen Nederlandse vertaling beschikbaar.