Virtuoos en opwindend: Martha Argerich in Rotterdam

Prokofjev: Symfonie Nr. 1 'Klassieke'

Prokofjev: Pianoconcert Nr. 3

Martha Argerich (piano)

Lahav Shani, Rotterdams Philharmonisch Orkest

De Doelen, Rotterdam

Dat Lahav Shani de nieuwe chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest is, zal weinigen zijn ontgaan. Niet in de laatste plaats door een voorbeeldig inaugureel concert afgelopen september met als aanvullend hoogtepunt Daniel Barenboim als solist. Maar Shani - in het staartje van het jubileumseizoen ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het orkest - laat het hier niet bij en heeft Martha Argerich weten te strikken voor een extra concert volledig in het teken van Prokofjev. Resultaat: een geweldige (en virtuoze!) afsluiting van het jubileumseizoen én start van een nieuw muzikaal tijdperk in Rotterdam. 

Als er al ooit twijfel was rondom het Rotterdams Philharmonisch Orkest over de keuze voor de jonge Lahav Shani (1989) als opvolger van de populaire Yannick Nézet-Séguin dan is die twijfel al lang geleden terecht gekomen op de ashoop van de muziekgeschiedenis. Voorafgaand aan het officiële inauguratieconcert afgelopen september had Shani al indruk gemaakt met de diverse concerten die hij bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest leidde. Het muzikaal uitstekende en opwindende inauguratieconcert - met werken van Orthel, Beethoven en Sjostakovitsj - was verder bewijs van de juiste keuze voor Shani. Niet alleen muzikaal blijkt Shani een schot in de roos, maar hij brengt een muzikaal netwerk met zich mee waar menig gearriveerd en gevierd chef-dirigent nog een puntje aan kan zuigen. Want zijn inauguratieconcert leidde tot een in Nederland zeldzaam optreden van Daniel Barenboim. Niet als dirigent, maar als solist onder leiding van Shani in het Derde Pianoconcert van Beethoven. Met zo'n binnenkomer kun je bij wijze van spreken de rest van het jaar rustig aan doen. Maar dan is buiten Shani gerekend die blijkbaar niet genoeg had aan een jaarafsluiting met twee concerten gewijd aan de werken van Bach met in de hoofdrol - het is immers bijna Kerst - het Magnificat en een werk voor piano waar hij ook nog eens zelf als solist achter de vleugel kroop. Want recent werd duidelijk dat voorafgaand aan het concert op 21 december en aansluitend op het concert op 23 december een extra concert was geprogrammeerd met in de hoofdrol niemand minder dan Martha Argerich. Niet Bach maar een programma van de Eerste Symfonie én het Derde Pianoconcert van Sergej Prokofjev (1891-1953) vormt daarmee de muzikale afsluiting van 2018 door het Rotterdams Philharmonisch Orkest.

Virtuoos en opwindend

En wat een afsluiting was het. Niet in de laatste plaats door het chef-dirigentschap van Valeri Gergiev is het werk van Russische componisten in goede handen bij de Rotterdammers. Die traditie wordt door Shani feilloos doorgezet met een heerlijk strak en vloeiend uitgevoerde Eerste Symfonie van Prokofjev. Deze symfonie heeft niet zonder reden de bijnaam 'Klassieke' meegekregen aangezien met name de symfonieën van Haydn de inspiratie voor Prokofjev vormden. Prokofjev schreef deze symfonie niet zozeer als hommage aan Haydn maar als antwoord op de vraag hoe Haydn in de tijd van Prokofjev een symfonie geschreven zou hebben. Een heerlijke afwisseling van het modernisme van Prokofjev vertaald naar het classicisme van Haydn. Het bleek een prachtige opmaat voor het hoogtepunt van het (korte) concert: het Derde Pianoconcert. Een concert dat op voorhand in goede handen is bij Argerich. Niet alleen is haar opname (onder leiding van Claudio Abbado) een benchmark-opname, maar Argerich voert het werk al meer dan een halve eeuw uit zodat het stuk geen geheimen voor haar kent. Het pianoconcert is een sprankelend en lyrisch werk waar solist en orkest gelijk opgaan. Net als bij de Eerste Symfonie wisselen modernisme en classicisme zich heerlijk af én zijn in harmonie. De synergie tussen enerzijds Shani en het Rotterdams Philharmonisch Orkest en anderzijds Argerich was overduidelijk.  Maar het absolute hoogtepunt was de ongekende virtuositeit van Argerich. Haar vingervlugheid - indien je er zoals ondergetekende goed zicht op had - werkt hypnotiserend. In combinatie met een feilloos gevoel voor dynamiek was de uitvoering van begin tot einde een les in virtuositeit, maar vooral een geweldig opwindend geheel. 

Oneindige toegiften

Die virtuositeit is één van de redenen waarom Argerich bij leven al een legende is. Zeker wanneer het een werk betreft dat haar zoals in dit geval past als een jas. Tegelijkertijd is Argerich een solist waar de uitdrukking 'afwezigheid maakt bemind' voor uitgevonden lijkt. Ze is Nederland buitengewoon zelden live te zien én horen, niet in de laatste plaats omdat ze de naam heeft met enige regelmaat af te zeggen. De legendarische dirigent Carlos Kleiber had daar ook een handje van, maar gelukkig valt Martha Argerich - op dit punt althans - niet in die buitencategorie. Desalniettemin zou ze enkele jaren geleden in het Concertgebouw optreden in het kielzog van Claudio Abbado en zijn Orchestra Mozart. Op doktersadvies moest Claudio zijn eerste Nederlandse optreden in jaren afzeggen. Niet lang daarna overleed hij. Argerich trok zich ook terug waardoor uiteindelijk Bernard Haitink en Maria João Pires - gelukkig - de honneurs waar namen. Het is dus niet verwonderlijk dat deze twee extra concerten met relatief beperkte aandacht grotendeels uitverkocht waren. Wie de kans heeft laten lopen om Argerich in levende lijve op te zien treden, gelieve zich - meer dan terecht - voor het hoofd te slaan. Niet alleen vanwege de geweldige uitvoering van het Derde Pianoconcert van Prokofjev dat een doorvoelde en gemeend enthousiaste staande ovatie kreeg, maar ook vanwege het gevolg van dit grote enthousiasme. Want - gelijk afgelopen vrijdag - trakteerden Shani en Argerich het publiek op een toegift à quatre mains met drie delen uit Ravel's Ma Mère l'Oye voor piano. Maar daar hield de pret niet op aangezien - het blijft immers bijna Kerst - een extra toegift onderdeel uit maakte van dit feest: een pianoversie van De Dans van de Suikerboonfee van Tsjaikovski. Een concert dat wat ondergetekende betreft en de rest van De Doelen rustig nog een tijd door had mogen gaan. Mede met dank aan Martha Argerich sluiten Lahav Shani en het Rotterdams Philharmonisch Orkest een meer dan succesvol jaar op spectaculaire wijze af. De concurrentie is gewaarschuwd.

Lees hier de recensie van het Inauguratieconcert van Lahav Shani als nieuwe chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Chef-dirigent Lahav Shani leidde op 21 en 23 december 2018 het Rotterdams Philharmonisch Orkest in een extra concert met Martha Argerich. Het concert was volledig gewijd aan de muziek van Prokofjev. Deze recensie is op basis van de uitvoering op 23 december.